EPISTEL MINGGU XII SETELAH TRINITAS, TGL. 14 AGUSTUS 2016: JEREMIA 23:23-29

08.25.00 0 Comments A+ a-

JEREMIA

23:23 Tung holan Debata sian na jonok do ahu, ninna Jahowa, ndada huhut Debata sian na dao?
23:24 Tung tarbahen ma martabuni manang ise di parsitabunian, so dapot idaonku ibana? ninna Jahowa. Nda ahu do na manggohi langit dohot tano on? ninna Jahowa.
23:25 Nunga tangkas hubege hata na hinatahon ni angka panurirang, angka na manurirangkon sipaotooto marhitehite goarhu, ninna do: Nunga marnipi ahu, nunga marnipi ahu!
23:26 Sadia leleng nari songon i di bagasan roha ni panurirang, angka na manurirangkon sipaotooto, angka na manurirangkon angkal ni rohanasida sandiri?
23:27 Angka na sumangkapi mambahen lupa bangsongku di goarhu marhitehite nipinasida, angka na hinatahonna ganup tu donganna, songon pangkalupahon ni ompunasida di goarhu binahen ni Baal.
23:28 Panurirang hasahatan ni nipi, nipi ma dihatahon; alai anggo hasahatan ni hatangki ibana, hatangki ma sintong dihatahon. Tung aha ma pasaoron ni hurangkam tu eme? ninna Jahowa.
23:29 Nda songon api do hatangki? ninna Jahowa, jala songon nanggar na mangarosahi batu mamak?

SONGON API NA MANURBU
DOHOT SONGON
NANGGAR NA MANGAROSAK
DO HATA NI JAHOWA

1.      Molo sinukkun, ise ma panurirang naumbarani, nauttullom maminsang Israel, rajanasida dohot panurirangna dohot akka malimna, sian sude panurirang na adong di PNR? Pasti alusna: Panurirang Jeremia! Ise ma nahumansit manaon naporsuk ala ni hapanurirangonna botoon sian PNR? Pasti alusna: Panurirang Jeremia. Si Jeremia (tubu 658 asK), anak ni si Hilkia (1:1), pomparan ni malim Abiatar na dibahen si Salomo mandalani tanahan kota di Anatot (1 Raj.2:26), dijou Jahowa gabe panurirangna tikki marumur 20 taon, manang tikki bajar dope (1:6), di taon pa-13-hon (627 asK) dung mangarajai raja Josia di Jerusalem (641-609 asK). Dung i manurirangi do ibana tarlumobi di tikki mangarajai di Jerusalem si Joahas (609 asK), Joyakim (609-598 asK), Joyakin (598-597 asK), raja Sedekia bin Josia (597-587 asK), sahat tu lima bulan dung dibuang Nebukadnezar  (raja ni Babel, 605-562 asK)  panduduk ni Jerusalem/Juda tu Babel (597 dohot 587 asK). Diboan akka Jahudi na so dohot tarbuang ma si Jeremia tu Mesir, jala laos di Mesir ma ibana marujung ngolu. Songon sada doli-doli bajar si Jeremia na boi marlao ro sian Anatot tu Jerusalem (dohot sabalikna), boi do ditangi-tangi ibana sian hatoropan barita situasi na masa di akka harajaon na humaliang harajaon Juda (misalna di Mesir, di Babel dohot na asing). Diboto ibana naung lam tu gogona tentara ni raja ni Babel, dung raja Nebukadnezar raja ni Babel mangganti raja Nabi-apla-usur, sipajongjong harajaon Babel (625-605 asK), jala tentarana nunga manaluhon akka harajaon na metmet hombarbalok ni Juda. Taon 612 asK ditaban nasida Ninive. Lam pahembang harajaonna do Babel dung Nebukadnezar gabe raja (605-562 asK). Jala politik nasida, sai mambuang panduduk ni akka kota na ditaban nasida i tu luat nadao di Mesopotamia, jala diganti nadibuang i dohot panduduk na diboan tu kota i. Marhite pambahenan na songon i ditagam Nebukadnezar ndang be mangalo nasida tu harajaon ni Babel. Diboto si Jeremia do na tung mansai kejam situtu do tentara ni raja Nebukadnezar i. Takkas do diida si Jeremia reformasi nabinaen ni raja Josia (622 asK, lima taon dung dijou Jahowa si Jeremia gabe panurirangNa) jala boha pangkorhon ni reformasi i tu parngoluon ni bangso Juda/Jerusalem. Makmur nasida jala denggan, sonang so hariboriboan. Mate raja Josia di tikki marporang mangalo raja/Pharao Neko II, di kota Megido (609 asK).  Ditaluhon Nebukadnezar do Paharao Neko II di Karkemis (601 asK). Mulai sian i ndang be manggulmit harajaon Mesir mangantoi akka harajaon di tano Israel dohot   hombarbalokna. Sabotulna marhite hamonangan ni Nebukadnezar manaluhon Pharao Neko II, nunga boi dohonon naung ditoru ni huaso ni Nebukadnezar akka harajaon na adong di tano saborang ni sunge Eufrat tu hasundutan tarmasuk Juda. Tung mansai was-was do si Jeremia taringot tu “masa depan” ni harajaon Juda tikki i, andigan so dipolgak Nebukadnezar nasida anggo pala mangalo. Ala nionjar ni holong ni roha ni si Jeremia tu bangsona dohot tu harajaon ni bangsona i do umbahen sai tullom-tullom ibana paingot bangso Juda/panduduk Jerusalem hot di poda ni Jahowa naung diukkap marhite reformasi (haimbaruon paragamaon) binaen ni raja Josia, jala dianjurhon si Jeremia asa olo tunduk raja ni Juda dohot pandudukna tu panggomgomion ni Nebukadnezar. Alai ala ni gogo ni semangat nasionalisme di tonga ni bangso Juda dohot rajanasida (si Joyakim, si Joyakin dohot si Sedekia), dirajumi do si Jeremia sijehehon bangso/negarana jala penghianat negara, jala dietong ndang sipatangitangion akka hata na disuriranghon ibana. Ala ni i do umbahen na ditakkup ibana, disiksa, dihurunghon, dipasiaksiak. Alai ala ni pandosak ni situasi politik dohot ancaman ni Nebukadnezar sipata do raja ni Juda manukkun si Jeremia taringot tu sipaingot sian Jahowa. Tong do dijujui si Jeremia do asa tunduk Juda tu Babel jala hot marhaporseaon tu Jahowa. Alai tong ndang ditangihon raja ni Juda (si Joyakin dohot Sedekia), baliksa gabe mangalo nasida tu Babel, dirimpu tolapna. Ujungna ditaban Nebukadnezar ma Jerusalem duahali (597 asK ditaban dht 587 asK dileksehon), ala sai mangaloalo. Dipaloas Nebukadnezar do si Jeremia mangolu di Jerusalem, rap dohot akka na tinggal i. Sanga do dibahen si Jeremia surat tu akka na tarbuang tu Babel asa olo nasida integrasi di Babel, mambangun kota habuangan nasida i (Jer. 29). Alai dilarihon akka na anti Nebukadnezar do si Jeremia sian Jerusalem  tu Mesir. Ndang binoto be baritana. Di tikki manurirangi si Jeremia, dijou ibana do si Baruk gabe jurutulisna, manalin dohot manurat akka na disuriranghon si Jeremia. Jadi tung hapanurirangon na martanggungjawab do niulana. Hea do sahali ditutung raja Sedekia gulungan ni buku inganan panuratan ni hata nadisuriranghon si Jeremia. Alai diulakkon si Jeremia do mandiktehon akka hata i jala disurat muse di buku. I ma tandana, na rikkot di roha ni si Jeremia, ikkon botoon ni halak Israel dohot akka jolma na asing akka nadisuriranghon si Jeremia i. Ai jaman ma manontuhon ise natikkos, si Jeremia do manang raja dohot panduduk ni Juda/ Jerusalem. Di na dijalo buku Jeremia gabe kanon di PNR, buku nabadia ni Israel/Jahudi, berarti diakui do na si Jeremia do natikkos, jala mansai arga akka nadisuriranghonna i gabe pelajaran tu akka paragama, tarmasuk tu akka siihuthon Jesus Kristus.
2.      Di tikki ni si Jeremia adong do sikola panurirang di tano Juda/Jerusalem. Akka lulusanna mangula di tonga ni huria Jahudi dohot di adopan ni raja. Akka halakon pe tong do marsiajar taringot tu politik dohot nasionalisme Jahudi, asing ni na marparsiajari isi ni buku nabadia i (PNR) dohot sastra Jahudi/Israel. Si Jeremia sikola di jolo ni natorasna do, di sikola pinajongjong ni oppungna si Abiatar. Takkas do diboto ibana isi ni buku (patik) ni si Musa, jala lam tumakkas ma i dung masa reformasi Josia, ala najumpang nasida sian bagas joro gulungan ni buku lima Musa (deuteronomium). Si Jeremia ndang karejo di pamarenta, jala ndang karejo di bagasjoro. Alai sai dipaihutihut/diparrohahon ibana do aha namasa di bagasjoro dohot na istana ni raja, di pamarentahan. Akka panurirang na mangula di bagasjoro dohot dipamarentahan, manjalo gaji sian pamarenta, jala sai mangimmaimmai aha nanidok ni raja/pamarenta do nasida. Diparrohahon si Jeremia do boha akka panurirang i manurirangi. Diparrohahon ibana do, manang aha direncanahon pamarenta/raja, pintor haruar do hata sian akka panurirang i manolopi, jala sai didok hombar tu hata ni Jahowa na dapot nasida do panolopion i. Tarsongon na masa nuaeng do i. Holan didok si Rizal Ramli, tabaen ma Danau Toba dohot nahumaliangna gabe “Monaco Asia”, destinasi pariwisata, pintor haruar akka hata panolopion sian akka pandita, nang so diantusi aha i na direncanahon ni pamarenta i, jala aha pangontakna tu ngolu ni rakyat. Didok do i akka panogunoguon hombar tu hata ni Jahowa di bagasan Kristus. Alai ianggo ulaon mangkaji asa tung takkas  aha  ulaon mambahen Danau Toba gabe “Monaco Asia” dohot destinasi pariwisata siboan devisa tu Republik, ndang dipatupa, jala ndang tarpatorangna mendetail, akka aha ma pangontak ni i tu rakyat  jala aha sibahenon ni rakyat tusi. Ndang tarpatorangna atik naheumon ni akka pengusaha na ma akka tano ni oppu na didok akka marga Batak golatna, manang na boi i do i gabe dalan mangan ni rakyat i. Molo adong na mangkritik, nunga mulai pintor masijehean. Si Jeremia sai hira na punjung do di tonga ni akka panurirang ni harajaon tikki i. Tarlumobi muse sai dibilangi akka alona do na pomparan ni malim na dibuang raja Salomo do si Jeremia, jala sai dirajumi naditulari gerakan radikal ibana. Pangisi ni hutana pe tong do hea naeng mambunu ibana. Alai ianggo si Jeremia tung mansai marsigorgor do rohana mamereng akka donganna panurirang (pejabat agama), na holan marnida gaji, jala mangimmaimma i hata ni raja, jala sai mandok akka hata sinuriranghon nasida na tikkos. Ala ni i, posi do hata ni si Jeremia taringot tu akka panurirang i, jala didok ibana akka panurirang sipaotooto (nabi palsu). Mangihuthon pangantusion ni si Jeremia, ia sahalak na mandok dirina panurirang ikkon parsidohot do di partuptupan ( Heber: sod; LAI-TB: dewan musyawarah) ni Jahowa. Disi na begeonna aha hata ni Jahowa, jala hata i ma murni sipasahatonna tu bangso i so mardiaimbar. Alai akka panurirang sipaotooto (dumenggan do terjemahn Toba on sian terjemahan Indonesia na mandok: nabi palsu) ndang dohot i di partuptupan ni Jahowa. Akka nipina  dohot akkalakkal ni rohanasida sandiri be do didok nasida na gabe hata ni Jahowa. Ditudu si Jeremia do akka panurirang dohot malim na karejo di Jerusalem nunga ramun (berlaku fasik); jala bagasjoro i nunga dibahen gabe inganan mangula hajahaton (23:11). (Di tikki ni Jesus, ala nunga be mambahen maheu rakyat akka partigatigaan na di pekarangan ni bagasjoro, gabe dirajumi Jesus do i hajahaton; ala ni i do umbahen mangamuk Jesus jala dipantunggalinghon akka lapak ni partigatiga i). Di tikki ni si Jeremia nunga dikomersilhon akka panurirang i hata ni TUHAN Jahowa. Dikembanghon nasida do “teologi sonang”, ai tu akka na mangelesi Jahowa, tu akka na takkang didok “Sonang  do ho jala horas, ndang tagamon ro hamagoan tu ho!, ninna, tarlumobi molo hapal jalang-jalangna.  Masa do hasogiron di akka panurirang na di Jerusalem i, ala nunga godang nasida pangalakkup, pargabus, panolopi parjahat, nunga gabe songon panduduk ni Sodom dohot Gomora di tikki ni si Lot nasida. Akka hata sipaotooto do disuriranghon akka panurirang Jerusalem i; alatan ni roha nasida dihatahon; ndang sian pamangan ni Jahowa. Nipi nasida didok nasida hata ni Jahowa; akkalakkal ni rohana didok hata ni Jahowa jala disuriranghon. Akka plagiat na ma panurirang i, na manakko hata ni Tuhan sian donganna panurirang.  Didok si Jeremia, ia akka panurirang sipaotooto i ndang hea disuru Jahowa i, ndang hea martona Jahowa tu nasida, jala ndang marguna nasida tu bangso ni Jahowa. Boasa barani akka panurirang i mambahen songon i, ala dietong nasida tung mansai dao do Jahowa, ndang pangantoi be i tu ngolu ni jolma. Akka panurirangNa na ma namartanggung jawab mambahen denggan pardalan ni ngolu ni bangso ni Jahowa. Ala ni panimbilon ni panurirang i,  mansai posi do dihatahon si Jeremia akka uhuman sian Jahowa tu akka panurirang i (jaha: Jer. 23:9-32).
3.      Halak Batak Toba mandok, ia Debata dao do i so marjarak sian jolma, jala mansai jonok jala solhot  do I so tardungdung  ni jolma. Di ateate ni jolma do mian Debata, alai ndang tarkuasaan ni jolma Ibana; jala laos di langit ni langitan do Ibana hundul alai di lambung ni jolma do Ibana rap dohot jolma i. Dao-jonok do Debata, ninna.  Ala  ni pangantusion on, tung biar jala hormat situtu do halak Batak Toba tu Debatanasida. Di halak Israel/Jahudi pe adong do pangantusion na songon i. Tarida sian nanidok ni si Jeremia di 23:23 on: “Tung holan Debata sian na jonok do ahu, ninna Jahowa, ndada huhut Debata sian na dao?” Sasintong na nunga sian najolo dibaritahon akka oppu ni halak Israel, na sai rap do Jahowa mandongani nasida. Holan dijou nasida Jahowa, pintor ro do Jahowa mandapothon nasida. Ala ni i mansai tabo do parsaoran ni oppu ni bangso Israel tu Jahowa Debata nasida. Alai di tikki ni si Jeremia dikembanghon akka guru agama ni Jahudi do pangantusion, ia Jahowa i deus otiosus do i, Debata naung lao marhutasada, jala nunga mansai dao sian portibi on; ndang sipangantoi be I tu ngolu ni jolma. Nunga diparbohali Ibana jolma i asa boi denggan ngoluna, jala dipasombu. Ala ni i, marsilumba ma akka panurirang mangarumushon lomo ni roha ni Jahowa. Godang ma didok dalan lao mamboto dia do lomo ni roha ni Jahowa. Misalna marhite nipi, alatan, panggora ni roha. Alai adong do marhite na mambahas akka hata ni Jahowa naung tarsurat jala dilapati  natarsurat i lao mangaleon alus tu situasi ni jolma di tikki i. On sude usaha on marondolan tu pangantusion ala naung dao do Jahowa. Marbahaya do tu paragamaon ni Kristen, praktek ni hapanurirangon na songon on. Ai gabe holan teologi i na ma na dipasangap jala na dihormati di praktek ni hapanurirangon na songon i. Ndang diparsangapi jala dihormati be Jahowa. Jadi ikkon mulak do huria i tu pangantusion nanidok ni panurirang Jeremia asa denggan. Jonok manang dao Jahowa, tong do Jahowa pasahat lomo ni rohaNa dohot hataNa tu bangsoNa, jala sude panurirangNa ikkon marguru tu Ibana taringot tu aha nanaeng hatahonon nasida tu bangso ni Jahowa. Adong do sod (partuptupan/dewan musyawarah) ni Jahowa, inganan dohot kesempatan ni panurirang lao pajumpang dohot Jahowa jala mambege hata ni Jahowa sipasahaton nasida be tu bangso ni Jahowa. Akka jolma na so tolap boi masuk tusi, unang sai didok ibana panurirang ni Jahowa, sukkup ma dipaboa ibana holan ahli mambahas situasi, jala mandapot alus tu situasi i do ibana, asa unang mardosa ibana. Syarat asa boi masuk tu sod ni Jahowa, ikkon adong di panurirang i paswortna manang cipna naung ditanomhon di ateate ni panurirang i sipakkeonna lao mambuka pintu masuk tu inganan i. Utcanggih dope on sian akka naung adong nuaeng dibahen marhite akka teknologi, lao boi masuk tu bilut rahasia panimpanan ni arsip dohot arta ni negara. Ikkon pajumpang bilut ni ateate ni panurirang i dohot bilut ni ateate ni Jahowa. Asing ni i, olo panurirang i ditopa Jahowa pamangan ni panurirang i, asa holan hata ni Jahowa sihatahononna, songon nanialaman ni si Jeremia dohot si Jesaya tikki panjouonna be. Paswortna, manang na tarsurat di cip-na i: “Hata ni Jahowa sambing sihatahononhu. Leon ma i tu pamanganku.” Molo so bukka pintu ni sod i, na so lomo ma roha ni Jahowa dapotan hataNa panurirang i, jadi ikkon hohom ma ibana. Alai molo bukka do, pintor tinggil ma pinggolna ni pamatangna, pinggol ni haporseaonna, dohot pinggol ni parbinotoanna, laho mambege hata ni Jahowa sipasahatonna. Molo dung haruar panurirang i sian sod i, tong do intehonon ni Jahowa sian nadao, atik na sintong do dihatahon panurirang i hata ni Jahowa i. Molo so sintong, tong do siuhumon ni Jahowa panurirang i. Jadi ikkon biar do roha ni panurirang i tu Jahowa molo lao manghatahon hata ni Jahowa ibana tu bangso ni Jahowa.
4.      Ai manang ise pe ndang tolapna martabuni sian parnidaan ni Jahowa. Tung dihinsu siseat manuk bilutna gopos lao maneat manukna, tong do dibereng Jahowa ibana tikki na maneat i. Tung tarbahen ma martabuni manang ise di parsitabunian, so dapot idaonku ibana? ninna Jahowa. Nda ahu do na manggohi langit dohot tano on? ninna Jahowa. (ayat 24). Nuaeng nunga mulai ditoppa jolma taropong manang kacamata manang radar na tembus pandang, na boi mamereng akka narkoba, akka barang di bagasan tas, nang pe boha bunina  dibahen mambukkus. Alat na songon on, boi marhasil marnida nabuni, ala jonok do alat i dibahen tu siparesoon i. Utcanggih sian i dope parnidaan ni Jahowa. Sian langit, sian inganan nadao sadao-daona, boi dibereng Jahowa akka nabuni. Ai ndang hinata i, ai antena penghubung ni jolma tu Jahowa tong do lokkot di pamatang ni jolma i, i ma na ditompa Jahowa jolma i tudos tu rupana, tudos tu pangalahona. Rumang na songon i do antena na dipakke Jahowa laho mandapot jolma i di nabuni. Molo lomo roha  ni jolma i pamagohon antena i, operasi plastik ma ibana, ditukar ma dirina i gabe diri ni binatang, misalna gabe diri ni bodat. Ndang sukkup holan bohina dioperasi plastik, sude pamatangna i do, tarmasuk nang mudarna i ikkon ditukar dohot mudar ni binatang. Ipe hasilna, holan asa ummaol otik do idaon ni Jahowa ibana. Akhirna tong do diboto jala diida Jahowa ibana naung maruba tu na songon i. Ai Jahowa do manggoki langit dohot tano on. Jadi ndang adong na buni di ibana. Molo songon i do, tumagon ma nadenggan-denggan i diula jolma i. Sian na songon i, sonang rohana, sonang nang roha ni Jahowa. Jadi unang diula jolma i na so patut ulaonna. Diula be ma tohapna. Unang diula hapanurirangon hape ndang tarjou ibana panurirang. Unang diula hapanditaon hape so tartabal ibana pandita. Ai boi do jolma i mandok na sintong, mandok napinangido manang lomo ni roha ni Jahowa di bagasan Kristus, nang pe so tarjou ibana gabe panurirang manang gabe pandita.
5.      Takkas do diboto jala dibege Jahowa akka aha nadihatahon akka panurirang sipaotooto i tu bangso Juda, pangisi ni Jerusalem. “Nunga marnipi au, nunga marnipi au!”, ninna panurirang i, jala laos dipaboa nipina i. Didok ma nipina i do dalan ni Jahowa paboa lomo ni rohaNa. Ndang setuju si Jeremia di klaim na songon i. Diboto si Jeremia do, ia di barita taringot tu akka oppuna, tarlumobi taringot tu si Jakob, dohot si Josep, jotjot didok nipi songon dalan ni Jahowa pabotohon lomo ni rohaNa dohot lao pasahat hataNa. Alai ndang dos tu nipi na nialaman ni si Jakob dohot si Josep nipi ni akka panurirang on, mangihuthon penilaian ni si Jeremia. Memang di portibi dia pe godang do massam ni nipi. Adong do i nipi jongjong, nipi roha, adong nipi tondi. Molo nipi jongjong, na marnipi do jolma i tikki so modom ibana, sai hira na adong dibereng manang dibege ibana, jala satokkin hira na so didirina ibana. Nipi roha i ma nipi tikki modom, jala mullop di utokutokna akka pengalaman na hea dialami, na tarsimpan di toru ni hasadaronna. Nipi tondi i ma nipi na dipakke Jahowa Debata dalan lao manghatai tu jolma na marnipi i. Manghatai tondi ni jolma i dohot Jahowa di bagasan Tondi. Parnipi tondi somalna ndang ramun ngolu ni i, jala tung marpartondion do ngoluna dohot haporseaonna. Umbahen ndang porsea si Jeremia na so nipi tondi nipi ni panurirang sipaotooto i, ala na diida ibana do ramun jala korrup ngolu ni panurirang na manuriranghon nipina i. Diparrohahon si Jeremia muse, akka hata nanisurirangkon ni parnipi i ndang lao manait jolma tu hamubaon ni roha, alai hira holan mandok selamat-selamat do tu akka jolma pardosa. Haru si Jeremia diboto na songon i akka panurirang sipaotooto i, ba lam Jahowa ma ndang mamboto? Takkas do diboto Jahowa saluhutna i. Jala ala ni i, nunga tung ngongom dibereng si Jeremia akka uhuman nanaeng tipa tu halak Juda/Jerusalem i.
6.      Marsak roha ni si Jeremia dohot roha ni Jahowa, na sai torus didatdati panurirang sipaotooto i manuriranghon akka akkal ni rohana. Boasa didok akka na paotootohon do akka panurirang pargapgap on? Ala sai didok nasida do, na pasti do selamat harajaon Juda sian tangan ni raja Nebukadnezar, ala urupan ni Jahowa do nasida. Alai ndang didasdas panurirang i asa diula raja i laho pature hadengganon ni pangalaho ni rakyatna, sai tong dipasombusombu panurirang i akka parjahat merajalela, ndang dipinsang akka namora i na masibahen lomona mangalakkup boru na so ripena. Na penting di akka panurirang i, dapotan sileonleon nasida sian akka namora i. Hapal lapik ni tabi, hapal didok panurirang i pasupasu tu halak na takkang i. Na mangakkali ma i tutu, molo panurirang mamujimuji, mangangkatangkat sahalak namora, asa hapal hepeng dijalanghon tu ibana. Nang sahat tu nuaeng sai masa do sahit na songon on di tonga-tonga ni akka parbarita nauli, akka jolma na dirajumi sipasahat lomo ni roha manang hata ni TUHAN Yesus tu bangso/huriaNa. Ai akka jamita sian akkal ni roha na ma na jotjot dijamitahon akka parjamita, ndang be lapatan ni na tarsurat di Bibel i dipatorang jala dihonahon tu parngoluon ni jolma. Di kalangan ni akka parjamita didok, akka parjamita nuaeng holan na mambahen eisegese (pamasuk na di roha ni parjamita gabe lapatan ni natarsurat (hata ni Debata) na di Bibel i)  na ma diula, ndang be mambahen eksegese (mangenet lapatan ni hata ni TUHAN natarsurat i, jala mansoarahon lapatan ni na tarsurat i tu parngoluon ni jolma). Ujungna gabe holan hata ni parjamita i nama sibegeon, ndang be hata ni Debata Jahowa (Jesus Kristus) marhite akka jamita ni parjamita i.
7.      Dicap Jahowa do akka panurirang sipaotooto i  akka jolma na sumakkapi mambahen lupa bangso Juda tu goar ni Jahowa manang mambahen asa murtad bangso Juda gabe ndang be marsomba tu Jahowa, alana sai holan nipi nasida be na ma ojakan ni panurirangionnasida, ndang be Jahowa. Dipatudos pambahenan ni panurirang sipaotooto i tu pambahenan ni akka panurirang ni Israel najolo di tikki ni si Elia, naung gabe mamboan murtad bangso Israel manundali Jahowa jala gabe manghaporseai Baal jala marsomba tu  debata Baal. Jadi nunga tung mansai jorbut pambahen ni akka panurirang sipaotooto i di tonga ni bangso Juda di tikki ni si Jeremia. Nunga dirajumi be bangso Juda i songon bangso naung murtad. Ndang be Jahowa di pardebata nasida, alai gabe akka panurirang sipaotooto i na ma dipardebata. Gejala ni pangalaho na songon on tarida do sian akka panghataion ni rakyat, molo mardebat nasida taringot tu poda dia do nasintong. Lao mamparta-hanhon pandapotna be, sai didok be: “Ah, ndang songon nanidokmi didok panurirangnami (panditanami)!” “Ah, ndang songon i poda ni panurirangnami (panditanami)!” Ndang hea be didok: “Ah, ndang songon nidokmi didok TUHANta di bukuNa i!” “Ah, ndang songon i poda ni TUHANta hombar tu natarsurat di buku nabadia i!” Ala ni i do umbahen didok si Jeremia, ia akka panurirang sipaotooto on nunga mambahen asa gabe lupa jolma i tu Jahowa, alai tung mansai ingot tu panurirangna. Sahit na songon do na sai rarat “menular” di tonga ni huria sian najolo sahat tu nuaeng, umbahen sai marbolat-bolat huria. Ganup Huria masitokohhon teologna be, jala ganup horong mambahen ummarga teologna i (manang pendiri ni huria/denominasina i) sian Tuhan Jesus Kristus. Bayanghon ma misalna poda na mandok: Ia bulla ni Paus na dihatahon sian korosi habangsana (ex kathedra) di Rom gabe sada hatontuan na so boi umpaton do i, nang pe tarboto di pudian ni ari sala do bulla i. Kan poda na mambahen lupa tu Jesus Kristus do i, alai tung mansai ingot tu Paus sibahen bulla i? Jadi ngeri do molo gabe “nipi” na ma sisukkunon taringot tu hata dohot lomo ni roha ni Jahowa (Jesus Kristus). Haru di percintaan sada ulaon na jorbut do molo nipi na ma sisukkunon taringot holong ni roha ni nanicintaan. Lam taringot tu Hata/lomo ni roha ni TUHAN ma, ndang sibahenon nipi ojakanna!
8.      Jalan keluarna dipaboa si Jeremia do songon dia nadumenggan bahenon ni akka panurirang molo mangula di adopan ni Jahowa, i ma songon na nidokna di ayat 28 i: “Panurirang hasahatan ni nipi, nipi ma dihatahon; alai anggo hasahatan ni hatangki ibana, hatangki ma sintong dihatahon.”  Molo songon on antong dibahen akka panurirang i, ndang madabu be nasida tu dosa, jala ndang be mamboan lilu bangso ni Jahowa akka nahinatahonnasida. Molo na marnipi do panurirang i, tangkas dipaboa nanipina do i, ndang jadi dohononna i “hata ni Jahowa” na dibege sandiri sian Jahowa. Molo dilapati nipi i, sukkup ma holan lapatan ni nipi ma i. Molo dipaihutihut jolma lapatan ni nipi i, ba rohana disi. Molo adong ruas paboa nipina jala dipangido panurirang i mangalapati nipina i, ba olat ni natolap ni panurirang i, dipaboa lapatan ni nipi ni ruas i. Unang pintor didok: “Ah, nadisise Jahowa do ho marhite nipimi! Jadi baen ma songon on songon an!”, unang ninna. Molo so tolapna patorang nipi ni ruas i, unang dikarangkarang lapatan ni nipi i. Tumagon jujur ibana mandok: “Ndang huboto bah mangalapati nipimi!” Songon i do nang taringot tu nipi ni panurirang i sandiri. Molo so diboto ibana lapatan ni nipina i, jujur ibana mandok na so diboto lapatan ni nipina i. Unang rarat hatana, ala ni napamalomalohon. Targasip jolma dohot dirina maon.
Songon i do nang panurirang na gabe hasahatan ni hata ni Jahowa, murni ma hata ni Jahowa i sintong dihatahon tu jolma dohot tu dirina sandiri. Unang adong na ditambatambai manang na dioruorui.  Unang go, molo hata na manguntunghon jolma hata ni TUHAN i, tikkos jala sintong dihatahon, alai molo pinsang-pinsang manang uhuman do gabe dipapeol otik hata i, ala dijaga, mago maon hasit roha ni halak naumbege hata ni TUHAN on, ninna rohana. Ditiru panurirang  ma songon pambahen ni  panurirang Natan di tikki lao pasahat hata ni Jahowa na maminsang raja Daud na mangatur strategi asa boi olionna si Batsyeba. Sampe raja Daud mangaku dosana tu Jahowa, dibahen si Natan, so mantat hansit ni roha tu si Natan. Martua do sada harajaon/negara manang bangso ni Jahowa molo sai jujur panurirang na adong di tonga ni harajaon/negara manang huria i pasahathon hata ni Debata najinalona. Na so jadi sai tahantahanon ni panurirang di bagasan ateate/dirina hata ni TUHAN na sahat tu ibana, gabe so dihatahon/diukkaphon. Hea do dicuba si Jeremia ndang manghatahon hata ni Jahowa na sahat tu ibana, ala dirajumi tung maposihu do hata i tu bangso Juda. Alai gabe songon api na marsigorgor do hata na ni simpanna i di bagasan dirina. “Jadi ningku ma: Ndang be taringotanku ibana, jala ndang be ahu marjamita marhitehite goarna, hape gabe songon api na marsigorgor di bagasan rohangku huhilala, tarhurung di bagasan holiholingku, siol mandate ahu mangotapotapi, hape ndang tarbahen.” (Yer. 20:9). Adong do aturan siingoton ni ganup panurirang (pandita/parjamita) na manjalo hata ni Jahowa Debata jala pasahathonsa tu bangso ni Jahowa Debata: “Ndang jadi ambaanmuna tu hata naung hutonahon i tu hamu, jala ndang jadi oruanmuna sian i, ingkon radotanmuna do angka tona ni Jahowa Debatamuna i, naung hutonahon i tu hamu.” (5 Musa  4:2). “Jadi molo adong na mamuati angka hata ni buku panurirangon on, buatan ni Debata ma tohapna na di hau hangoluan dohot di huta na badia i, angka na tarsurat di bagasan buku on.” (Pangk. 22:19). Patik on marlakku do tu panurirang (parjamita) di ulaon panjaloon ni hata ni Jahowa dohot tu ulaon pasahathonsa tu bangso ni Jahowa Debata.
Maksud ni patik i, asa unang dibahen panurirang (parjamita) marlaoklaok hata ni TUHAN naung jinalona i sian Jahowa tikki pasahathon hata i tu bangso/huria ni TUHAN. Ai “tung aha ma parsaoran ni hurangkam tu eme?, ninna Jahowa.” Martimbanghon hata ni Jahowa, taretong hurakkam do akka nipi, akkalakkal ni roha dohot akka tona-tona ni oppu. Asa denggan eme simpanon, ikkon dipurpur do i asa unang adong dapot marlaoklaok disi hurakkam. Eme na pita, jala na so marlapung, na so marhurakkam do denggan bahenon gabe boras jala boras i lompaon gabe sipanganon. Mangolah eme asa gabe boi sipanganon, siulaon do i. Alai mansagi eme i dohot hurakkam, ndang siulaon i, ai gabe so boi do eme i denggan dudaon molo marsagi hurakkam. Boras na marsagi hurakkam pe, ndang denggan i bahenon gabe sipanganon. Jadi tung mansai denggan do hata ni Jahowa Debata pita bahenon, asa boi denggan olahon laho bahenon gabe bahan sipanganon partondion ni bangso ni Jahowa.

9.      Nda songon api do hatangki? ninna Jahowa, jala songon nanggar na mangarosahi batu mamak?”  Dipabakkit Jahowa si Jeremia gabe panurirang ni akka bangso laho mangulahon tugasna: mangaranapi angka bangso dohot angka harajaon, laho mangurati dohot maniaphon, mangago dohot mangaloha, paulihon dohot manuan (1:10). Lao mangula ulaon on, dipasahat Jahowa do alat (ulaula)na, i ma hata ni Jahowa: “ninna Jahowa mandok ahu: ‘Ida ma  nunga sahat hulehon angka hatangku tu bagasan pamanganmu.’” (1:9). Di 23:29 didok, hata ni Jahowa i songon api dohot songon nanggar. Nanggar  i ma umbanumban (alat mangantuk na dibahen sian bosi na balga, dipakke mamuntar batu, mangantuk ransang ni jabu manang mangantuk jarojak manang  jajar). Sasintongna api dohot nanggar akka barang na “netral” do. Api molo dung galak (mangolu), boi rarat, marnalanala, marjembur, manurbu, manang holan pagalak sigaret, manang pakkeon mamanggang, manang palito na marsinondang. Alai ianggo nanggar benda mati do i, jala ikkon adong do mamakke i baru pe asa marguna.  Boi do hata ni Jahowa i mangolu manang mate berengon. Molo dipakke api manang nanggar i, boi do i alat (ulaula) mangaleksehon, manghancurhon, alai boi pakkeon laho paturehon. Dipakke si Jeremia do i lao mangula ulaonna mangaranapi akka bangso/harajaon; mangurati, maniaphon, mangago, mangaloha, paulihon dohot manuan. Di bagasan diri/roha ni si Jeremia hira api na marsigorgor do hata ni TUHAN i, jala ikkon hatahononna (ptds. 20:9). Jala tu bangso Juda naung nirimasan ni Jahowa  lehononna hata ni Jahowaa tu bagasan pamangan nasida gabe api jala bangso i gabe hau, jala suda nasida dipangan api i. (‘Dibahen i songon on do hata ni Jahowa, Debata Zebaot: Ala songon i hatamuna i, ida ma lehononku ma angka hatangku tu bagasan pamanganmu gabe api, jala bangso on gabe hau, asa suda nasida dipangan’ (Jer. 5:14). Soara ni Jahowa pe manggurasahon jilam ni api do (Pslm.29:7). Tikki manjalo pelean ni si Elia di dolok Karmel, api do ro sian banua ginjang mangallanghon pelean i. Alai di tikki di parhorsihan Sinai, api na marsijongjong do dibahen Jahowa patiurhon dalan ni bangso i. Lao manguhum panduduk ni Sodom dohot Gomora, api barerang do dibahen Jahowa mangaripashon sude nasida. Ikkon galak do api ni palito ni bagas joro duapuluopat jom sadari. Api do hataridaan ni na songgop Tondi Porbadia tu akka sisean ni Tuhan Jesus Kristus di ari Pentakosta i.
Siloason do galak hata ni Jahowa na songon api i di diri ni ganup siihuthon Jahowa (Jesus Kristus) (di diri ni panurirang, parjamita, ruas, parhalado, bangso/huria ni Tuhan Jesus). Alai pargalakna ikkon api na pangoluhon ma, unang sampe gabe api na mangaleksehon. Api Hata ni Jahowa olo do gabe mangaleksehon molo adong hurakkam manang molo pagodanghu dosa na mangalaoki ngolu ni hajolmaon. Molo dung gok dosa i di jolma, ro do api hata ni Jahowa manurbu dosa i, jala molo so olo pardosa i likkang manang mangalikkangi dosa i sian dirina, ba laos dohot ma jolma pardosa i disurbu/dileksehon. Molo pagalakhu hata ni Jahowa na songon api i di diri ni sasahalak (panurirang, parjamita, ruas, parhalado, bangso/huria ni Tuhan Jesus), olo do gabe sai manghantami, marjembur api i mandilat jala manutung akka na di lambungna. Tabereng ma jolma naung “Bibelon” ala gabe panakkasi, gabe disurbu ibana do akka ulosna, disurbu partuturonna, disurbu hubunganna tu natorasna, jala ndang adong jolma na sintong di ibana, holan ibana do nasintong. Molo so olo muba akka panurirang sipaotooto i gabe mulak tu hapanurirangon na sintong, surbu on ni hata ni TUHAN do nasida sude. Boha dalanna? Ai sai tardapot do pargabus akka sipaotooto, jala molo dung tardapot panurirang i pargabus, mangamuk ma bangso i tu ibana jala laos diripas panurirang sipaotooto i. Mungkin sajo do panurirang pargapgap i dijaljali akka jolma naung mamboto nadipaotooto do nasida.  Jadi hatihati molo marhata ni Debata Jahowa. Olo do mangallang i molo sala mamakke, alai tung gabe pasupasu do i di akka na malo jala bisuk mamakke. Songon na mamakke ubat do i. Molo ndang hombar tu resep dipakke ubat i, gabe patamba sahit do ubat i, jala mungkin laos pahatophon “loas au” alias mate. Alai molo pas do resepna dohot pamakkena, tung mambahen sehat ma ubat i, jala las ni roha dohot hasonangan ma daion ni na mamake ubat i denggan.
Songon i do tong na mangantusi ia hata ni Debata Jahowa i songon nanggar, na boi pakkeon mamuntar batu manang mamantikkon jarojak (jajar) asa gabe togu gadugadu. Molo gabe songon batu do ulu/utokutok ni akka panurirang pargapgap/sipaotooto i, olo do antukkonon ni Jahowa HataNa tu ulu ni panurirang asa puntar uluna i. Songon nabinaen ni si Jeremia tu si Hananya. Ala so olo si Hananya manjalo hata na sintong na ro sian Jahowa pinasahat ni si Jeremia, pintor dipaboa si Jeremia do hata ni Jahowa “mangantuk” si Hananya,  jala toho do diantuk hata i si Hananya jala laos mate si Hananya i (jaha Jer.28:1-17).  Alai sipatogu parik ni ngolu ni jolma do hata ni Jahowa molo dipakke Hata ni Jahowa i mamantikkon akka jarojak na rikkot manukkol hangoluan ni jolma. Songon nanidok ni Jahowa di 5 Musa 4-6. Jala tarpasupasu do jolma i molo gopas dipantikkon jala dihangoluhon hata ni Jahowa di ngoluna (jaha 5 Musa 28-30). Ala ni i umban ma jabum marhite hata ni Jahowa. Umban ma ngolum marhite hata ni Jahowa, asa gopas jabum, gopas ngolum, dipasupasu Jahowa (Jesus Kristus). Songon  api dohot songon nanggar do Hata ni Jahowa. Amen.

Pematangsiantar, 30 Juli 2016. Pdt. Langsung Maruli Basa Sitorus (Pdt. LaMBaS).