EPISTEL MINGGU XIV SETELAH TRINITAS TGL. 28 AGUSTUS 2016: PODA 25:6-7
PODA
25:6 Unang patongamtongam dirim di jolo ni raja,
jala unang jongjong ho tu inganan ni halak na balga.
25:7 Ai tagonan do dohonon ni halak tu ho:
Tungkan julu on ma ho! Unang tung pajepolon ni halak ho di jolo ni halak raja,
angka na niida ni matam.
MAMEAKKON DIRI JALA
MARPAMBAHENAN HOMBAR TU PARHUNDULNA BE
(BOTO PARHUNDULMU, JALA ULAHON NA HORMBAR TUSI)
1.
“Molo naeng denggan dirim jala denggan pargaulanmu
tu donganmu jolma, parrohahon jala ulahon ma akka nadidok di buku Poda ni raja
Salomo i,” ninna dongan lao paborhat anakkonna tu pangarantoan. Toho do
sipasingotna i. Marlakku do torus sahat tu nuaeng akka nadipandok di buku i.
Tanda do akka nadiputiki sian parngoluon ni hajolmaon dohot sian
hubungan/relasi manang parsaoran ni jolma tu jolma akka poda na dipapungu di
buku Poda ni raja Salomo i. Akka pegawai (parkarejo) ni raja Hizkia disuru
khusus laho papunguhon akka poda na di bindu 25 – 31. Lao manggoki/pasikkophon akka poda naung
disurat raja Salomo anak ni si Daud (bindu 1-24) ma ditambahon poda na di bindu
25-31 i. Ndang tardok be atik na sian raja Salomo sude akka poda na di bindu 25-29,
nang pe didok akka poda sian raja Salomo do i dipapungu (25:1). (Bindu 30 sian
si Agur bin Yake; bindu 31 sian inong ni si Lemuel, paingot anakna si Lemuel). Asa
haru arga poda i tu akka panjaha, didok do i poda sian raja Salomo. Ai holan
dibege goar raja Salomo, na gok habisukon i, pintor sai naeng do tiruon i,
marhite na manghangoluhon poda nadidok sian ibana. Ala ni rikkotna do akka poda i hangoluhonon ni
bangso ni Jahowa (Jesus) umbahen dipapungu i jala dibukkuhon asa boi jahaon
jala auhononhon. Haru holan sipaingot na gabe epistel on niantusan, nunga tung
mansai bidang hinakkamna jala godang sibahenon, asa ture ngolu i. Ai pintor
udut tusi do sibahenon: Manat unang tarrobung. Jolo nidilat bibir asa nidok
hata! Pantun hangoluan, tois hamagoan. Molo hundul unang sai manjurgang. Molo
hundul mangampe pat, jaga unang sampe dijulluk patmu mata manang tambon ni
halak. Boto lungun! Tanda do raja sian hamanatonna, tanda do hatoban sian
hajangguronna. Godang dope akka namarudut
lao mangoloi poda ni raja Salomo on.
2.
Takkas do diboto Jesus poda ni Raja Salomo on,
jala dijamitahon do poda on tu akka natorop, di na dibereng ibana akka tamue ni sada parpesta sai marsilumba
manghunduli hundulan nasumangap pinarade ni suhut. Dibaritahon si Lukas: Ninna
Jesus: “Anggo tarpio ho tu parunjuhan, unang ho juguk tu
hundulan na ummangat, atik beha adong piniona sahalak na sumangap sian ho; gabe
ro suhut i, na rap mamio hamu, mandok tu ho: Di ibana ma juguhanmi! Jadi ila ma
roham juguk tu hundulan partoru. Alai anggo dipio na mamio ho, laho ma ho juguk
tu hundulan pudipudi; asa anggo dung ro na mamio ho, dohononna ma tu ho:
Tungkan julu on ma ho juguk, ale! Jadi sangap ma ho idaon ni sude donganmu na
tarpio i. Ai nasa na patimbohon dirina, sipaoruon do; jala na paoru dirina, i
do sipatimboon!” (Luk. 14:8-11). Somalna di zaman nuaeng on, nunga sai disurathon di hundulan (karosi) goar ni isi na ikkon
hundul di atas ni karosi i. Molo so adong do goar niba disi, unang ma dihunduli
na so hundulanna. Songon i do nang di pesawat terbang. Ganup panumpang nunga
ditontuhon hundulanna atik na didia, nomor piga. Gabe siparekkelan do sahalak
panumpang na manghunduli hundulan na so nomorna, jala gabe dipalao kernet (pramugari) ni pesawat i ibana sian i
jala didok asa hundul ibana di hundulanna naung ditontuhon. Molo tikkos be
dibuat hundulanna, menak ma sude, na di pesta, manang na di pesawat, manang na
didia pe tahe.
3. Di tonga
ni hajolmaon (masyarakat) ganup jolma do ikkon mamboto parhundulonna. Di
masyarakat Batak Toba, ikkon botoon ni ganup jolma na ro tu parunjukan do, atik
na tu horong ni hulahula do ibana;
manang tu horong ni boru, manang tu horong ni dongan tubu, manang tu horong ni
raja na ro; manang masuk tu horong ni aleale, manang panoropi. Molo masiboto
parhundulonna do na ro tu parunjukan i, pintor atur be do saluhutna jolma i
nang pe so pola diatur. Hulahula di siamun manang padompak-dompak dohot suhut.
Boru di hambirang ni suhut. Dongan tubu rap dohot suhut. Dongan sahuta rap
dohot suhut. Aleale dohot akka Raja na ro hundul di inganan hatoropan. Ganup ma
muse masiboan turgasna. Molo masihunduli hundulanna do na ro i gabe tung mansai
sangap be nasida. Siparekkelan do sahalak na aturan hulahula hundul ibana di
inganan ni pamoruon ni suhut, jala pintor ditihai do i songon jolma na so
mamboto status dohot turgasna, jala dietong hira na so tulus rohana jala hira
na so martanggungjawab ibana ro tu parunjukan i. Halak na umboto parhundulonna, i do na
martanggungjawab di ulaonna dohot di statusna, jala adong integritasna.
4.
Poda ni raja Salomo i dohot poda ni Tuhan Jesus
Kristus i, manosoi asa botoon do hapantunon jala patuduhonon serep ni roha di
jolo ni hatoropan. Hapantunon do
mangalap sangap; haserepon mangalap tua. Na patujoljol tarjulluk munsung; na patamahon do dipatama
halak. Didok Tuhan Jesus: Martua ma na lambok roha, ai teanonnasida do tano on!
(Mat.5:5). Martua ma sibahen dame, ai goaron do nasida anak ni Debata!
(Mat.5:9). Ala ni lambok ni roha, ala ni roha na sai mangalului dame, i do
mangonjar roha ni jolma ndang sai manggulut hundulan na sangap, alai mangetong
tumagon dipasangap halak ibana laho patama hundulanna. Haserepon dohot
hatorukon ni roha patut patuduhonon ni
ganup pangihut ni Jesus, nang di parhundulon, songon i nang di pangalaho,
maniru pambahenan ni Tuhan Jesus Kristus di hasiangan on. Di na dohot Tuhan
Jesus tu pesta na di huta Kana rap dohot natorasna boru (si Maria), ndang olo
ibana pintor hundul di halangulu (hundulan na sangap), alai dipillit ibana do
hundul di “paimpisan”, mardonokkon inganan ni akka parhobas. Di na dohot Tuhan
Jesus tu bagasjoro na di Jerusalem dung marumur ibana sampuludua taon, hundul
do ibana di pudi ni akka sintua ni bagasjoro i huhut mananginangi akka aha
dihatai akka sintua i dohot sintua ni
malim. Di na adong na hurang diboto manang hurang diingot akka sintua i sian
isi ni buku patik ni si Musa, mansai pantun Ibana mangido tikki atik na diloas
paboahon manang patoranghon. Ala ni pantunna (ndang adong hatana na mambahen kecil perasaan ni akka sintua i), dileon nasida do tikki tu Jesus
paboahon dohot patoranghon. Ala dung habotoan tu akka sintua i, na tung mansai
cerdas jala malo Tuhan Jesus (nang pe dakdanak dope), gabe Ibana do dipatama
akka sintua i songon “guru” nasida di nasangombas i. Di akka pangulaonNa
siganup ari, jumotjot do dipatuduhon jala dibahen Jesus diriNa gabe parhobas di
adopan ni hatoropan, sampe hira so tolap ni akka sisean i mangihuthon songon i.
Tikki mangido hundulan na sangap akka anak ni si Sebedeus, i ma di siamun dohot
di hambirang ni Jesus di harajaon ni Jesus, dipaingot Tuhan Jesus akka
siseanna, asa unang songon akka raja tu anakbuahna dohot tu akka nasangapna,
didok Jesus tu siseanNa i: "Unang ma songon i anggo di hamu! Manang ise
hamu na naeng sangap, i ma gabe pangoloi di donganna" (Mat. 20:26). Jala
diuduti muse: "Songon Anak ni jolma
i pe, ndada asa dioloi (dilayani) halak
Ibana, umbahen na ro; Ibana balik pangoloi (melayani)
jala mangalehon hosana bahen tobus ni torop jolma" (Mat. 20:28). Dilehon
Jesus do hosaNa mambahen tobus ni hajolmaon, di na olo Ibana sahat tu na mate
tarsilang di dolok Golgatha. Mangantusi pambahen ni Jesus i do umbahen disosoi
Apostel Paulus ganup pangihut ni Jesus, asa songon parrohaon ni Jesus parrohaon
ni ganup nasida: “Songon parrohaon ni Kristus Jesus ma parrohaonmuna! Atik pe
rupa ni Debata di Ibana, ndada songon na nidobo dirajumi rohana tudosna i tu
Debata. Dirumari do dirina jala disolukkon rupa ni hatoban, gabe suman tu jolma
do Ibana jala rumang jolma dapot di Ibana. Dipatutoru do dirina; na gabe
pangoloi do Ibana paima mate, pola tung mate tarsilang! Ala ni i do dipatimbo
Debata Ibana jala dibasabasahon tu Ibana Goar na sumurung asa nasa goar, asa
somba tu Goar ni Jesus nasa ulu ni tot, na di banua ginjang i dohot na di tano,
nang na ditoru ni tano, jala asa nasa na marsoara marhatopothon: Jesus Kristus
do Tuhan, bahen hasangapon ni Debata Ama!” (Pilippi 2:5-11). Sitiruon ma tutu
pambahenan dohot pameakkonon ni diri na pinatuduhon ni Jesus i. Molo misalna,
dibahen pangihut ni Jesus ma dirina ndang sai mangalului hundulan na sangap di
parunjukan (pertemuan), nang pe
aturanna ikkon ibana do hundul di inganan na sangap i, jala dipaima asa
dipatama ibana tu hundulan i, hape laos so adong na patamahon, jala laos di
hundulan na hurang tama i ibana sahat tu nasidung parunjukan i, unang pola
menek roha ni si ihuthon Jesus ala ni na masa songon i. Alana nunga monang
pangihut ni Jesus i disi patuduhon hatorukon ni dirina. Jala di ujung ni
ngoluna dohonon ni Jesus ma tu ibana: “Dison ma ho anakku hasian, di siamunhon,
di inganan na sumangap on. Nunga dioloi ho sai songon na lea ho dibahen halak
di portibi, alai saonari dapotan hasangapon na tarlumobi ma ho!”, ninnaon ni
Tuhan Jesus tu ibana.
5. Di poda ni raja Salomo i didok: “Unang
patongam-tongam diri (berlagak;
Ibrani: tithadar; Gorik: alanezoneuou) di jolo ni raja, jala
unang jongjong tu inganan ni halak na balga (para pembesar).” Patongamtongam diri i ma marpahean, manghatai
dohot margaya mangalobii sian hadirionna na sasintongna. Misalna: Nang so
pandita, ibana pareman do, hape ibana margaya, marpakkean, marpakkas, manghatai
songon pandita. Sahat tuson na denggan dope i. Alai molo asal ro ibana tu gareja,
pintor hundul ibana tu hundulan ni pandita, jala sai mangaturatur songon
pandita, gabe mansalai ma. Ibana parhobas ni suhut dipillit huta, hape ibana
marpakkean pakkean suhut, bage martumtuman jala marsortali, marulos pinuncaan,
jala dihadang ibana piso halasan, ro ibana tu
parpestaan. Dung i marhata ma ibana, didok: Umbahen na hupakkeon na
naeng marfoto do au marpakkean songon on. Sahat tusi denggan dope. Alai dung
sahat ibana tu jabu ni suhut, pintor ibana berengon songon suhut bolon, sai
mangaturatur songon pangatur ni suhut bolon, jala sampe tarpelongo
(tarhatotong) suhut bolon i ala ni pambahenanna i. Pambahenan na songon on
nunga be mangalobii sian statusna, jala taretong na pabongak-bongakkon manang
patongamtongamhon ma i. Molo suhut bolon pe ibana asa bahenonna songon i. Sada nari contoh: Adong sada baoa na tampan,
parlente, jala mansai godang na simpatik tu ibana. Jadi molo di onan ibana, sai
margaya do ibana songon bintang filem, panghataionna pe songon panghataion ni
bintang filem. Gabe godang anakboru marrongoman tu lambungna. Ndang pola dope
mansalai i, nang pe nian ikkon di studio shooting filem do bahenonna songon i.
Alai ia ro ma ibana tu jabu anggiboruna, pintor dibahen ibana gayana,
panghataionna, pamahena songon suami ni anggiboruna i, ba pintor diusir
anggiboruna i ma ibana, ala ndang dihapeakanna pambahenanna i. Di parpestaan
pe, songon nidok ni Jesus di Lukas 14 i, ndang denggan pintor marlagak raja ni
hulahula sisombaon iba, jala sai hundul di inganan ni hulahula, hape turpukna
di pesta i, boru do, jala parhobas. Hansit do molo diusir iba sian hundulan na
sai nihundulan, nang pe so hundulanniba i. Pangihut ni Jesus Kristus, pasti do
pintor diboto parhundulonna di manang di dia ibana. Molo pegawai do ibana, ba
dipatudu ma dirina pegawai, ndang gabe marlagak kapala. Molo kapala do ibana
dipatuduhon dirina kapala, ndang marlagak anak buah. Molo komandan do ibana
ndang marlagak prajurit. Molo rakyat biasa do antong, ba unang sai jongjong iba
di inganan ni akka pembesar (na balga), ai molo songon i, olo do gabe ditakkup
keamanan ibana, ai dirimpu nanaeng martahi jahat tu pembesar na adong disi.
Alai molo memang pembesar di ibana, ba ikkon rap dohot pembesar do ibana. Boi dope pandokkonon akka status-status ni pangihut
ni Jesus di tonga ni masyarakat, di huria, di negara, jala ikkon hombar tu
statusna i ulahononna ulaonna. Alai
manang dia pe status ni pangihut ni Jesus, sada na ikkon sarupa pangalaho:
martoruk ni roha, marserep ni roha,
marlambok ni roha, ramah, marroha pangoluhon, marpangondihon; unang
sombong, unang ginjangroha, unang sai holan langit dibereng.
6. Sarupa songon nidok ni Jesus, nunga didok poda
ni raja Salomo: “Ai tagonan do dohonon ni halak tu ho: Tungkan julu on ma ho!
Unang tung pajepolon ni halak ho di jolo ni halak raja, angka na niida ni
matam.” Tutu do i, tumagon do iba dipatama, sian na patamatamahon. Somalna,
akka jolma na timbo pakkatna (manang na timbo rang manang statusna) do naboi
jala naolo patutoruk dirina, misalna: jumolo ibana hundul di hatoropan, ndang
pintor lao tu hundulan na sangap na pinarade ni suhut (tuan rumah). Laos marguna do tu ibana pambahenanna na songon i. Ai
sian hatoropan i boi dapot ni ibana akka “isu”
na aktuil di tonga ni masyarakat; pujion ni hatoropan ibana songon sada jolma
na “merakyat”, jala ndang hea gabe
pajepolon ni hatoropan jolma na songon i, baliksa gabe tung mansai las roha ni
hatoropan i ala olo ibana hundul rap dohot nasida, paima so dipatunggung ibana
hundul di inganan na sumangap.
Turiturian ni si Pakpakkunal dohot si Nagaisori na rap laho tu huta ni
tulangna, mangajarhon tu halak Batak Toba, asa molo pengawal ni raja, tong do
gagal pasumansuman diri gabe raja na nikawalna; jala molo raja, tong do gagal
pasumansuman dirina gabe pengawal. Hadapotan do na si Pakpakkunal do pengawal
ni raja Nagaisori, ala ni i gabe tu si Nagaisori do saut boru ni tulangna i, ai
ido anak ni namboruna na asli, nang pe naung martaon lelengna si Pakpakkunal
“mambahen dirina” songon si Nagaisori. Dung habotoan na patongamtongamhon jala
na pabongakbongakkon diri do si Pakpakkunal, gabe diusir do ibana, ndang diloas
parsidohot di las ni roha ni rajana si Nagaisori naung saut mangalap paribanna,
jala dipestahon. Dangol do ate na songon i! Aut jujur si Pakpakkunal torus
patudu dirina “pengawal” naburju ni si Nagaisori, saleleng di pardalanan dohot
di jabu ni tulang ni si Nagaisori, pasti do dohot ibana marbahagia, marlas ni roha, di las ni roha mamestahon parsaut ni si
Nagaisori dohot paribanna gabe mardongan saripe. Burju songon si Eliezer dohot
akka parhobas ni si Abraham, i do sitiruon ni akka pangihut ni Jesus Kristus,
molo tung ma ikkon gabe “anak buah”
ibana. Burju songon si Josep anak ni si Jakob. Burju songon si Daniel dohot
donganna natolunari di adopan ni raja Nebukadnezar, i do nang sitiruon ni akka
naposo ni Tuhan Jesus Kristus, molo tung gabe pembesar. Tung mansai denggan
panghilalaan ni si Daniel di na didok Raja Nebukadnezar tu ibana: Gabe
penasehat kerajaan ma ho, jala ditogu haruar sian hurungan, dipaharuar sian baba
ni singa; ditogu sian api na marsigorgor. Sarupa tusi do poda i na mandok:
Tagonan do dohonon ni halak tu ho: tungkan julu on ma ho; dari pada dohonon ni
halak tu ho: Pigi ho, so diboto ho hundulanmu! Hea do diceritahon Jesus
taringot tu halak na ro tu pesta alai ndang marpahean pesta. Diusir sian
parpestaan i, ala so diboto parhundulonna. Nga ndang marpahean pesta ibana, sai
manjuljul naeng hundul tu inganan na sangap, gabe habotoan ma ibana na so
marpahean pesta, ujungna gabe diusir (Mat.22:1-14). Jadi pangihut ni Jesus ikkon mantap
mamboto parhundulonna, jala mantap
mangulaon akka na ikkon ulaonna disi. Amen.
Pematangsiantar,
4 Agustus 2016. Pdt. Langsung Maruli Basa Sitorus (Pdt. LaMBaS).