EPISTEL MINGGU XVIII STELAH TRINITAS TGL. 25 SEPTEMBER 2016: AMOS 6:1a + 4-7

07.44.00 0 Comments A+ a-

AMOS


6:1    Marjea ma jolma angka na pedem marroha di bagasan Sion dohot jolma angka * na marpangatauan tu dolok Samaria, angka ihutan parjolo ni angka bangso,
6:4    Hamu angka na marpeahan * di atas podoman angka na sian gading, jala marbustangan di atas lagenasida, jala na manganhon angka anak ni birubiru pamuean dohot anak ni lombu na pinamokmok sian tongatonga ni bara.
6:5    Hamu angka na umpiltik hasapi jala na patomutomu ende, songon si Daud mardongan parhinaloan.
6:6    Hamu angka na marsobur anggur sian panginuman, jala na marpangirhon miak angka na humushus, alai ndang dihabothon anggo habobola ni si Josep.
6:7    Dibahen i ingkon nasida ma nuaeng manguluhon angka na tarbuang tu habuangan: Jadi sohot ma ende ni angka pargadombus.

AHA DO SIBAHENON ASA JEA  NAUNG DISURIRANGHON I SUNDAT MASA TU BANGSO NI JAHOWA

1.   Sude bangso dohot harajaon do marlumba mambahen marhasonangan (makmur, sejahtera) rakyatna. Tarmasuk do disi Harajaon Israel Utara (HIU) manang Harajaon Samaria (HS) sian mulai dipanjongjong si Jerobeam I (931 asK) sahat tu halelengsena di tikki raja Hosea mangarajai (722 asK). Sanga do adong sampulusia  raja mangarajai di HIU/HS  [Jerobeam I (931-910 = 22 tahun), Nadab bin Jerobeam I (910-909 = 2 taon)), Baesa (909-886 = 24 taon), Ela bin Baesa (886-885 = dua taon), Zimri (mangarajai holan 7 ari di taon 885), Omri (885-874 = 12 taon), Ahab bin Omri (874-853 = 22 taon), Ahazia bin Ahab bin Omri (853-852 = 2 taon), Yoram bin Ahab bin Omri (852-841 = 12 taon), Jehu (841-814 = 28 taon), Joahas bin Jehu (814-798 = 17 taon), Yoas bin Joahas bin Jehu (798-782 = 16  taon), Yerobeam II bin Joas bin Joahas bin Jehu (782-747 = 40 taon), Zakharia bin Jerobean II bin Joas bin Joahas bin Jehu (747 = 6  bulan), Salum (747 = sabulan), Menahem (747-742 = 10 taon), Pekahya bin Menahem (742-740 = 2 taon), Pekah (740-732 = 20 taon), Hosea bin Ela (732-722 = 10 taon )]. Leleng ni sada raja mamarenta dibuat sian buku Raja-raja. Sian taon piga tu taon piga sada raja mamarenta dibuat sian nabinaen ni dongan do Herders Grosser Bibel Atlas alaman 20. Sipata do ndang sai pas leleng ni taon ni sada raja mamarenta songon nadidok di buku Raja-raja i. Alai nipaandar i dison, asa ganup do umboto, ia Raja Jerobeam II, i do raja nalumeleng mangarajai di HIU/HS, molo nibandinghon tu akka raja na asing. Di tikki ni Jerobeam II do si Amos manurirangi, pasahat ondam-ondam uhuman na naeng tipa tu bangso Israel (HIU/HS), ala ni akka hahurangan ni pambahenan nasida. Godang nauli nadenggan nadipatupa raja Jerobeam II saleleng ibana mamarenta di HIU/HS. Tarmasuk ma songon akka nadiarbis di turpuk on: Ai nunga boi akka namora nasida pajongjong jabu sian batu, istana, jabu penginapan di musim panas dohot penginapan di musim dingin, jala akka jabu i marisi podoman na tiangna sian gading (tanduk) ni gaja; nunga boi nasida marpestai huhut mamiltik hasapi mardongan parhinaloan jala marende; boi nasida mansobur anggur na mansai tabo pakke panginuman mas, huhut marpangirhon miak na humushus na mansai arga, ummangur sian miak Narwastu. Nunga boi nasida maragama mansai sonang, huhut adong pusat ni paragamaon nasida di Betel dohot Gilgal, jala disi nasida patupahon pameleon na humebat sian nabinaen ni bangso Israel di Jerusalem. Alai boasa ma ikkon “buraan” ni si Amos bangso Israel na di HIU/HS molo dung do dapot nasida na songon i? Ikkon pujion ma nian prestasi na songon i! Ndang dipuji si Amos bangso Israel na di HIU/HS nirajaan ni si Jeribeam II, ala adong dua panghurangi nasida dibereng panurirang Amos: (1) Ndang diusahahon bangso Israel dohot pamarenta na di HIU/HS asa masa keadilan sosial tu sude halak na gabe panduduk ni HIU/HS. Namasa di ngolu ni hajolmaon nasida, ba  namora i lam dipamora, jala napogos i lam dipapogos huhut didegedege akka  namora i. Jarak ni hamoraon ni namora tu hapogoson ni napogos nunga tung lam nganga. Jala akibat ni keadaan on, olo do gabe masa hapogoson ni napogos nunga tung mansai bagas jala nganga. Keadaan na songon i gabe mengundang (mambonsiri) pamborontakan ni rakyat napogos niuluhon ni akka nasihol di keadilan sosial. Masa do pamborontakan i dung salpu si Jerobeam II mangarajai (2) Paragamaon nasida tong do lam patoguhon paragamaon ni halak Israel napinukka ni raja Jerobeam I najolo, i ma mambahen  lam marsirang paragamaon ni halak Israel na di HIU/HS dohot halak Israel na di Juda (Jerusalem). Agama Jahowa na binahen ni Halak Israel di HIU/HS nunga marlaoklaok dohot paragamaon Baal (napinamasuk ni raja Ahab dohot ripena si Izebel, sisomba Baal), jala ndang songon murni ni paragamaon Jahowa na binahen ni halak Israel na di Juda/Jerusalem be. Nunga gabe songon hasipelebeguon dibahen halak Israel na di HIU/HS agama Jahowa i. Nang di zaman nuaeng on pe, molo masa na songon i di sada negara, tong do ikkon lagaan ni panurirang ni Jahowa (Jesus Kristus) pamarenta dohot akka namora dohot tokoh agama na adong di negara i. Asa unang masa naumpaet muse tu negara i dohot tu panduduk ni negara i.

2.      Didok si Amos: Marjea ma jolma angka na pedem marroha di bagasan Sion dohot jolma angka * na marpangatauan tu dolok Samaria. Ala so boi be masipasingotan pimpinan negara dohot pimpinan agama na adong di Juda (Jerusalem) dohot na adong di Samaria, taringot tu nadenggan, boha asa lam boi nian masa keadilan sosial di Harajaon Samaria dohot boha asa lam boi marparsaoran halak Israel di HIU/HS dohot halak Israel na di Juda/Jerusalem mamuji Jahowa dohot pasahathon pelean na hombar tu tona ni si Musa di bagasjoro na di Jerusalem (pinajongjong ni raja Salomo). Sasintongna aut boi nasida mardiskusi boha sasintongna maragama Jahowa, na boi do holan sada pusat ni paragamaon ni sude halak Israel na di HIU/HS dohot na di Harajaon Juda (HJ). Molo olo hian nasida satolop, Jerusalem gabe pusat ziarah ni halak Israel na di HIU/HS dohot na di HJ, bagasjoro na di Bethel dohot na di Gilgal boi ma marfungsi gabe holan synagoge di halak Israel na di HIU/HS. Alai pedem do roha ni akka tokoh agama na di Jerusalem ndang mangula asa masa na songon i, jala akka jolma na marpangatauan (na malo) di Samaria pe tong songon i. Hasilna gabe persaingan agama na manghorhon na roa ma masa di paragamaon Jahowa na di Samaria dohot paragamaon Jahowa na di Jerusalem. Sama-sama mangakui patik ni si Musa do ojakan ni agama nasida, alai halak Israel na di Samaria ndang mangakui hapanurirangon ni akka panurirang na mangula di Juda/Jerusalem. Sahat tu tikki si Ezra pe torus do masa na songon i. Najumorbut muse, gabe maralo do tangiang ni partangiang na di Bethel tu tangiang ni partangiang di Jerusalem, nang pe sama-sama bangso ni Jahowa nasida. Di Bethel ditangianghon asa runsur harajaon Juda, jala di Jerusalem pe ditangianghon asa runsur harajaon Samaria. Ujungna akka tangiang i mangido masa jea tu bangso ni Jahowa naung bola dua i. Marjea ma nasida tutu songon na sinuriranghon ni si Amos.
Marginjang ni roha do HIU/HS di tikki ni Jerobeam maradophon HJ, ala boi HIU lobi maju sian HJ di tikki harajaon ni si Jerobeam II. Di Jerusalem dinasti Daud mangarajai (Amazia, Uzia) alai ndang pola adong akka hamajuon, alai di Samaria lam tu jayana do dinasti ni si Jehu di tikki ni si Jerobeam II. Ndang sadar si Jerobeam II naung tarancam do dinasti ni si Jehu dibahen si Jerobeam II, ala na marsombusombu ibana  ndang mamparrohahon jala ndang marusaha asa masa keadilan sosial  di tonga-tonga ni halak Israel na di HIU/HS. Raja Uzia di Jerusalem mambahen akka usaha  do asa lam tu dengganna keadilan sosial di tonga-tonga ni rakyat ni Juda. Diarop roha ni si Amos do asa boi masa nian nasongon i nang di HIU/HS. Alai pamarenta na di Jerusalem (HJ) (i ma si Uzia) pe tong do songon pamarenta na di HIU/MS (Jeruobeam II) sama-sama hurang denggan mangurus (manimbil sian) paragamaon namarhaporseaon tu Jahowa. (Jaha di buku 2 Raja-raja dohot 2 Khronika taringot tu raja na dua on). Diarop roha ni panurirang Amos do  asa gumanjang umur ni dinasti Jehu (oppung ni ni Jerobeam II) dohot dinasti ni raja Daud di Juda, jala asa unang marjea bangso Israel na di HIU/HS dohot na di HJ. Alai asa boi songon i, ikkon mulak tu dalan napinatudu ni Jahowa na dua harajaon i, jala boi nasida mulak marsada.  

3.      Dohot do didok si Amos marjea: Hamu angka na marpeahan  di atas podoman angka na sian gading, jala marbustangan di atas lagenasida, jala na manganhon angka anak ni birubiru pamuean dohot anak ni lombu na pinamokmok sian tongatonga ni bara. On ma akka namora jong, akka konglomerat na adong di Samaria. Hepengna gok. Sere dohot perakna maradu so siat di lamari. Jala akka emena suksuk di bahulbahulnasida. Anggurna maradu marusean di pangilanganna ala ni godangna. Lombu, hambing dohot birubiruna marribu dijaga akka parmahanna di balian dohot di huta. Jabuna sai songon istana ni raja nama. Akka perabotna di bagasan jabuna be tung mansai uli, dipauli sian akka hau ares, jala dihias dohot gading (tanduk ni gaja), na tung mansai maol dapot, ganda so sian Afrika ro tu tano Samaria diboan  akka parsimokkel. Sanga do halak on papeakpeak dirina di lage na mansai uli jala arga; sanga mamanggang-manggang, mangallang lomok-lomok ni pinahan hambing manang birubiru, laho pasonang-sonang roha dohot ngoluna, alai akka sijaga pinahanna dipasombu marporsuk, rapar, jala sai songon na karejo paksa. Akka halak on ma parjolo diseat akka pamborontak, tikki masa revolusi rakyat, songon na masa dung diganti anak ni si Jerobeam II, i ma si Zakharia gabe raja di Samaria. Holan 6 bulan do boi tahan si Zakharia  mamarenta. Ai hehe do si Salum maminpin revolusi rakyat mamusa akka sihorhon hapariron ni akka napogos. Jala si Salum pe holan sabulan do boi mamarenta. Ai diripas akka na lobi revolusioner niuluhon ni si Menahem dope kelompok ni si Salum.  Hape aut diparrohahon akka halak on laho patupahon ngolu na adil di bangso Israel tikki i, ndang mamborontak rakyat i mamusa nasida, jala pasombu nasida dibuang panjajah tu huta na so tinanda nasida.

4.      Ndang holan namora i marjeajea ala ni kepincangan sosial manang ala ni na masa i ketidak adilan sosial  di tonga ni hajolmaon di HIU/HS, dohot do: Hamu angka na umpiltik hasapi jala na patomutomu ende, songon si Daud mardongan parhinaloan. Akka halakon ma seniman, budayawan na mangalului pangomoan dohot akka pujipujian sian ketidak adilan sosial (ngolu na so adil di hajolmaon) di tonga ni halak Israel na di HIU/HS. Pojam do roha ni akka seniman/ budayawan on mansoarahon asa diparrohahon akka konglomerat, pejabat/aparat ngolu ni akka napogos, na marporsuk, na mardangol ala ni sistem pemerintahan dohot pangalaho hajahaton ni akka namora dohot aparat ni pamarenta tikki i. Akka seniman/budayawan on ma namabiar ditangkup aparat/polisi, molo dibahen akka kritik laho manuntut asa diusahahon ngolu na adil di tonga ni masyarakat. Akka seniman /budayawan si immaimma i roha hajahaton ni akka konglomerat dohot aparat/pejabat pamarenta siporos rakyat ma halakon. Na marpangalaho  asal ma dapotan hepeng marhite na mangkarang lagu, umpiltik hasapi dohot mamalu parhinaloan. Ala pangalaho na songon i, dohot do akka halakon marjeajea. Ai halak on pe gabe dohot do diripas akka rakyat na revolusioner tikki masa pamborontakan i. Jala tung so adong rakyat i na mangondihon nasida molo ditakkupi panjajah nasida laho buangonna.  Baliksa didok rakyat napogos i: “Lot maup i. So haru mate i nian!”, ninna. Hape aut dipakke halak on seni dohot budaya i laho mansoarahon asa dipatupa akka konglomerat/namora dohot pamarenta ngolu na adil di tonga ni bangso Israel, ndang ripason ni rakyat i nasida tikki masa revolusi manang di tikki ro panjajah manakkupi nasida lao buangonna.

5.        Sada kalompok nari na didok si Amos di turpuk on dohot marjea, ima: Hamu angka na marsobur anggur sian panginuman, jala na marpangirhon miak angka na humushus, alai ndang dihabothon anggo habobola ni si Josep. Tarmasuk ma tu kalompok on akka pareman (tamba ni akka namora) na sai tagian minum-minum, marsobur anggur (di tano Batak: akka si sobur tuak saguci bolon), alai molo tampil di jolo ni hatoropan akka halak on ma na mangarias bohina mansai uli jala mamparfumi pamatangna dohot pakkeanna marhite akka miak na mansai angur, na lobi ummangur jala ummarga dope sian miak narwastu. Dibahen akka halak on do patamba gengsi nasida marhite pambahenan na songon on. Dietong nasida do parminum-minumon anggur i songon dalan panggalangon mambuat dongan. Alai holan mambuat dongan sian horong ni akka namora  dohot sian horong ni pejabat/aparat pamarenta do, umbahen nadibahen nasida panggalangon i. Ndang hea laho roha ni akka halak on manggalang akka napogos asa dohot napogos i nian mandai natabo. Akka napahukkus dirina marhite miak (parfum/miak wangi) namansai arga dalan laho pabongak dirina di hatoropan. Sude antong jolma nahumaliang ibana hundul tarhatotong, holan manganggo angur ni parfum napinakkena i, jala mandok: “Ah, puang, holan parfumna mararga sajuta dinar! Tanda do parhepeng ibana!”, ninna na di lambungna di bagasan roha nasida be. Aut adong mobil mewah tikki i, dohot do mobil mewah natinuhor ni namora i parfumanna mahite miak (parfum) na mansai arga i. Ai mansai rikkot naek gengsina antong di adopan ni akka donganna namora. Alai di akka napogos i, tung bau na mambahen  mutauta do parfum ni namora/ parhepeng i. Ai dirajumi akka napogos i do na so sanga dope nian bangso Israel mambahen pemborosan na songon i, ala mansai godang dope napogos di tonga-tonga nasida. Molo songon i do ginjang ni roha ni akka pareman dohot namora parhepeng, sai martahi do akka napogos dohot namardangol mamusa jolma na songon i, ai dietong napogos i do penghinaan i tu akka napogos dohot na dangol, jala dietong ndang gabe pasupasu hamoraon ni namora parhepeng i tu bangsona. Ujungna gabe ndang aman be perasaan ni namora parhepeng manang pejabat parhuaso na songon i molo haruar sian jabuna, manang molo ro namora manang pejabat parhepeng i tu hatoropan. Gabe marpengawal na marsinjata lengkap ma namora manang pejabat parhepeng i asal mardalan. Hape aut marpanarihon tu napogos dohot tu na mardangol akka pareman, namora, pejabat parhepeng i, manang gabe pasupasu hamoraon nasida dibahen tu bangso i, gabe akka napogos na mardangol i do gabe pengawal ni akka i sude, manang gabe napogos, na mardangol i do na mangondihon nasida molo masa hagunturon di tonga ni bangso i. Ala ni aha? Ala dohot akka napogos namardangol mandai natabo sian akka hamoraon dohot hepeng ni akka namora parhepeng i. Benteng manang pangondian na mansai togu di akka namora/ parhepeng, i ma akka napogos nadangol na mandapot panarihonon ni namora parhepeng do, molo masa hagunturon di tonga ni hajolmaon.

6.      Somalna, molo ro bangso na asing manaluhon/manaban sada bangso, sai pintor akka pejabat, konglomerat, pareman  namora parhepeng ni bangso natalu i  do parjolo ditakkupi, dipusa dohot diparsipal tentara ni bangso namanaluhon i. Ala so adong hian keadilan sosial diusahahon akka namora parhepeng i, gabe mekkel-ekkel  do akka napogos na mardangol mamereng namasa tu akka namora parhepeng i, tikki ro tentara ni Assyur manghubu HIU/HS.  Molo dung ro panjajah tu negeri, ba dia be sanga marende marlissoi akka seniman/budayawan na gabe pardadombus di tikki makmur nasida. Godang mate akka pejabat, konglomerat, seniman na mamora jala parhepeng dipusa tentara ni panjajah. Jala marsombusombu akka rakyat namarpogos namardangol na didegedege nasida najolo i. Akka natinggal i, didok  si Amos : Dibahen i ingkon nasida ma nuaeng manguluhon angka na tarbuang tu habuangan. Di tikki ni si Amos, sada politk praktis ni akka panjajah, i ma mambuang panduduk ni sada negeri naditaluhon tu luat na dao sian negeri i, jala mangganti panduduk nadibuang i dohot panduduk sian luat naasing, na tong dibuang sian negeri nasida. Jala sai akka namora, pejabat na marhuaso/marpengaruh, akka natogos ni bangso nadijajah i do parjolo ditakkupi jala dibuang tu luat na asing. Ai ianggo akka napogos na mardangol di luat na ditaluhon i, dietong panjajah i do akka na so margellok i mangalo panjajah. I do umbahen tardok ni si Amos hatana na di ayat 7 i, jala sintong do i masa di tikki ni akka raja na mangganti raja Jerobeam II, sahat tu tikki ni raja Hosea, i ma tikki laos sude namalo, namora ni bangso Israel na di HIU/HS dibuangkon tu Hala dohot Habor, tu huta ni halak Madai, jala diganti dohot bangso na asing sian luat na asing. Songon i ma dangolna bangso Israel sisampulu marga i, ala so diparrohahon nasida patupa ngolu na adil di hajolmaon nasida. Na boi juo do ndang masa pambuangan i, aut so gabe marbolat bangso Israel i hinorhon ni na so adong keadilan sosial i. Boi hibul do bangso Israel sisampulu marga i mangalo panjajah i, aut masa keadilan sosial  di tonga-tonga ni bangso Israel dipatupa raja, pejabat, konglomerat dohot tokoh masyarakat namora jala parhepeng.  Alai boi masa keadilan sosial, molo mulak do nasida tu agama hombar tu poda ni Jahowa, jala olo nasida manangihon jala pauba roha di na ro panurirang pasingothon (mangkritik) nasida. Amen.

Pematangsiantar 7 September 2016. Pdt. Langsung Maruli Basa Sitorus (Pdt. LaMBaS).