EPISTEL MINGGU XVIII STELAH TRINITAS TGL. 25 SEPTEMBER 2016: AMOS 6:1a + 4-7
AMOS
6:1 Marjea ma jolma angka na pedem marroha di
bagasan Sion dohot jolma angka * na marpangatauan tu dolok Samaria, angka
ihutan parjolo ni angka bangso,
6:4 Hamu angka na marpeahan * di atas podoman
angka na sian gading, jala marbustangan di atas lagenasida, jala na manganhon
angka anak ni birubiru pamuean dohot anak ni lombu na pinamokmok sian
tongatonga ni bara.
6:5 Hamu angka na umpiltik hasapi jala na
patomutomu ende, songon si Daud mardongan parhinaloan.
6:6 Hamu angka na marsobur anggur sian
panginuman, jala na marpangirhon miak angka na humushus, alai ndang dihabothon
anggo habobola ni si Josep.
6:7 Dibahen i ingkon nasida ma nuaeng manguluhon
angka na tarbuang tu habuangan: Jadi sohot ma ende ni angka pargadombus.
AHA DO SIBAHENON ASA
JEA NAUNG DISURIRANGHON I SUNDAT MASA TU
BANGSO NI JAHOWA
1. Sude bangso dohot harajaon do marlumba mambahen
marhasonangan (makmur, sejahtera) rakyatna. Tarmasuk do disi Harajaon Israel
Utara (HIU) manang Harajaon Samaria (HS) sian mulai dipanjongjong si Jerobeam I
(931 asK) sahat tu halelengsena di tikki raja Hosea mangarajai (722 asK). Sanga
do adong sampulusia raja mangarajai di
HIU/HS [Jerobeam I (931-910 = 22 tahun),
Nadab bin Jerobeam I (910-909 = 2 taon)), Baesa (909-886 = 24 taon), Ela bin
Baesa (886-885 = dua taon), Zimri (mangarajai holan 7 ari di taon 885), Omri
(885-874 = 12 taon), Ahab bin Omri (874-853 = 22 taon), Ahazia bin Ahab bin
Omri (853-852 = 2 taon), Yoram bin Ahab bin Omri (852-841 = 12 taon), Jehu
(841-814 = 28 taon), Joahas bin Jehu (814-798 = 17 taon), Yoas bin Joahas bin
Jehu (798-782 = 16 taon), Yerobeam II
bin Joas bin Joahas bin Jehu (782-747 = 40 taon), Zakharia bin Jerobean II bin
Joas bin Joahas bin Jehu (747 = 6 bulan),
Salum (747 = sabulan), Menahem (747-742 = 10 taon), Pekahya bin Menahem (742-740
= 2 taon), Pekah (740-732 = 20 taon), Hosea bin Ela (732-722 = 10 taon )]. Leleng
ni sada raja mamarenta dibuat sian buku Raja-raja. Sian taon piga tu taon piga
sada raja mamarenta dibuat sian nabinaen ni dongan do Herders Grosser Bibel
Atlas alaman 20. Sipata do ndang sai pas leleng ni taon ni sada raja mamarenta
songon nadidok di buku Raja-raja i. Alai nipaandar i dison, asa ganup do
umboto, ia Raja Jerobeam II, i do raja nalumeleng mangarajai di HIU/HS, molo
nibandinghon tu akka raja na asing. Di tikki ni Jerobeam II do si Amos
manurirangi, pasahat ondam-ondam uhuman na naeng tipa tu bangso Israel
(HIU/HS), ala ni akka hahurangan ni pambahenan nasida. Godang nauli nadenggan
nadipatupa raja Jerobeam II saleleng ibana mamarenta di HIU/HS. Tarmasuk ma
songon akka nadiarbis di turpuk on: Ai nunga boi akka namora nasida pajongjong
jabu sian batu, istana, jabu penginapan di musim panas dohot penginapan di
musim dingin, jala akka jabu i marisi podoman na tiangna sian gading (tanduk)
ni gaja; nunga boi nasida marpestai huhut mamiltik hasapi mardongan parhinaloan
jala marende; boi nasida mansobur anggur na mansai tabo pakke panginuman mas,
huhut marpangirhon miak na humushus na mansai arga, ummangur sian miak Narwastu.
Nunga boi nasida maragama mansai sonang, huhut adong pusat ni paragamaon nasida
di Betel dohot Gilgal, jala disi nasida patupahon pameleon na humebat sian
nabinaen ni bangso Israel di Jerusalem. Alai boasa ma ikkon “buraan” ni si Amos
bangso Israel na di HIU/HS molo dung do dapot nasida na songon i? Ikkon pujion
ma nian prestasi na songon i! Ndang dipuji si Amos bangso Israel na di HIU/HS
nirajaan ni si Jeribeam II, ala adong dua panghurangi nasida dibereng panurirang
Amos: (1) Ndang diusahahon bangso Israel dohot pamarenta na di HIU/HS asa masa keadilan sosial tu sude halak na gabe panduduk
ni HIU/HS. Namasa di ngolu ni hajolmaon nasida, ba namora i lam dipamora, jala napogos i lam dipapogos
huhut didegedege akka namora i. Jarak ni
hamoraon ni namora tu hapogoson ni napogos nunga tung lam nganga. Jala akibat
ni keadaan on, olo do gabe masa hapogoson ni napogos nunga tung mansai bagas
jala nganga. Keadaan na songon i gabe mengundang
(mambonsiri) pamborontakan ni rakyat napogos niuluhon ni akka nasihol di
keadilan sosial. Masa do pamborontakan i dung salpu si Jerobeam II mangarajai
(2) Paragamaon nasida tong do lam patoguhon paragamaon ni halak Israel
napinukka ni raja Jerobeam I najolo, i ma mambahen lam marsirang paragamaon ni halak Israel na
di HIU/HS dohot halak Israel na di Juda (Jerusalem). Agama Jahowa na binahen ni
Halak Israel di HIU/HS nunga marlaoklaok dohot paragamaon Baal (napinamasuk ni
raja Ahab dohot ripena si Izebel, sisomba Baal), jala ndang songon murni ni
paragamaon Jahowa na binahen ni halak Israel na di Juda/Jerusalem be. Nunga
gabe songon hasipelebeguon dibahen halak Israel na di HIU/HS agama Jahowa i. Nang
di zaman nuaeng on pe, molo masa na songon i di sada negara, tong do ikkon
lagaan ni panurirang ni Jahowa (Jesus Kristus) pamarenta dohot akka namora
dohot tokoh agama na adong di negara i. Asa unang masa naumpaet muse tu negara
i dohot tu panduduk ni negara i.
2.
Didok si Amos: Marjea ma jolma angka na pedem marroha di bagasan Sion dohot jolma angka
* na marpangatauan tu dolok Samaria. Ala so boi be masipasingotan pimpinan
negara dohot pimpinan agama na adong di Juda (Jerusalem) dohot na adong di
Samaria, taringot tu nadenggan, boha asa lam boi nian masa keadilan sosial di
Harajaon Samaria dohot boha asa lam boi marparsaoran halak Israel di HIU/HS
dohot halak Israel na di Juda/Jerusalem mamuji Jahowa dohot pasahathon pelean
na hombar tu tona ni si Musa di bagasjoro na di Jerusalem (pinajongjong ni raja
Salomo). Sasintongna aut boi nasida mardiskusi boha sasintongna maragama
Jahowa, na boi do holan sada pusat ni paragamaon ni sude halak Israel na di
HIU/HS dohot na di Harajaon Juda (HJ). Molo olo hian nasida satolop, Jerusalem
gabe pusat ziarah ni halak Israel na di HIU/HS dohot na di HJ, bagasjoro na di
Bethel dohot na di Gilgal boi ma marfungsi gabe holan synagoge di halak Israel
na di HIU/HS. Alai pedem do roha ni akka tokoh agama na di Jerusalem ndang
mangula asa masa na songon i, jala akka jolma na marpangatauan (na malo) di
Samaria pe tong songon i. Hasilna gabe persaingan agama na manghorhon na roa ma
masa di paragamaon Jahowa na di Samaria dohot paragamaon Jahowa na di
Jerusalem. Sama-sama mangakui patik ni si Musa do ojakan ni agama nasida, alai
halak Israel na di Samaria ndang mangakui hapanurirangon ni akka panurirang na
mangula di Juda/Jerusalem. Sahat tu tikki si Ezra pe torus do masa na songon i.
Najumorbut muse, gabe maralo do tangiang ni partangiang na di Bethel tu
tangiang ni partangiang di Jerusalem, nang pe sama-sama bangso ni Jahowa
nasida. Di Bethel ditangianghon asa runsur harajaon Juda, jala di Jerusalem pe
ditangianghon asa runsur harajaon Samaria. Ujungna akka tangiang i mangido masa
jea tu bangso ni Jahowa naung bola dua i. Marjea ma nasida tutu songon na
sinuriranghon ni si Amos.
Marginjang ni roha do HIU/HS di tikki ni Jerobeam maradophon HJ, ala boi
HIU lobi maju sian HJ di tikki harajaon ni si Jerobeam II. Di Jerusalem dinasti
Daud mangarajai (Amazia, Uzia) alai ndang pola adong akka hamajuon, alai di
Samaria lam tu jayana do dinasti ni si Jehu di tikki ni si Jerobeam II. Ndang
sadar si Jerobeam II naung tarancam do dinasti ni si Jehu dibahen si Jerobeam
II, ala na marsombusombu ibana ndang
mamparrohahon jala ndang marusaha asa masa keadilan
sosial di tonga-tonga ni halak Israel
na di HIU/HS. Raja Uzia di Jerusalem mambahen akka usaha do asa lam tu dengganna keadilan sosial di tonga-tonga ni rakyat ni Juda. Diarop roha ni si
Amos do asa boi masa nian nasongon i nang di HIU/HS. Alai pamarenta na di
Jerusalem (HJ) (i ma si Uzia) pe tong do songon pamarenta na di HIU/MS
(Jeruobeam II) sama-sama hurang denggan mangurus (manimbil sian) paragamaon
namarhaporseaon tu Jahowa. (Jaha di buku 2 Raja-raja dohot 2 Khronika taringot
tu raja na dua on). Diarop roha ni panurirang Amos do asa gumanjang umur ni dinasti Jehu (oppung ni
ni Jerobeam II) dohot dinasti ni raja Daud di Juda, jala asa unang marjea
bangso Israel na di HIU/HS dohot na di HJ. Alai asa boi songon i, ikkon mulak
tu dalan napinatudu ni Jahowa na dua harajaon i, jala boi nasida mulak marsada.
3.
Dohot do didok si Amos marjea: Hamu angka na marpeahan di atas podoman angka na sian gading, jala
marbustangan di atas lagenasida, jala na manganhon angka anak ni birubiru
pamuean dohot anak ni lombu na pinamokmok sian tongatonga ni bara. On ma
akka namora jong, akka konglomerat na adong di Samaria. Hepengna gok. Sere
dohot perakna maradu so siat di lamari. Jala akka emena suksuk di
bahulbahulnasida. Anggurna maradu marusean di pangilanganna ala ni godangna. Lombu,
hambing dohot birubiruna marribu dijaga akka parmahanna di balian dohot di
huta. Jabuna sai songon istana ni raja nama. Akka perabotna di bagasan jabuna
be tung mansai uli, dipauli sian akka hau ares, jala dihias dohot gading
(tanduk ni gaja), na tung mansai maol dapot, ganda so sian Afrika ro tu tano
Samaria diboan akka parsimokkel. Sanga
do halak on papeakpeak dirina di lage na mansai uli jala arga; sanga
mamanggang-manggang, mangallang lomok-lomok ni pinahan hambing manang birubiru,
laho pasonang-sonang roha dohot ngoluna, alai akka sijaga pinahanna dipasombu
marporsuk, rapar, jala sai songon na karejo paksa. Akka halak on ma parjolo
diseat akka pamborontak, tikki masa revolusi rakyat, songon na masa dung
diganti anak ni si Jerobeam II, i ma si Zakharia gabe raja di Samaria. Holan 6
bulan do boi tahan si Zakharia
mamarenta. Ai hehe do si Salum maminpin revolusi rakyat mamusa akka
sihorhon hapariron ni akka napogos. Jala si Salum pe holan sabulan do boi
mamarenta. Ai diripas akka na lobi revolusioner niuluhon ni si Menahem dope
kelompok ni si Salum. Hape aut
diparrohahon akka halak on laho patupahon ngolu na adil di bangso Israel tikki
i, ndang mamborontak rakyat i mamusa nasida, jala pasombu nasida dibuang
panjajah tu huta na so tinanda nasida.
4.
Ndang holan namora i marjeajea ala ni kepincangan sosial manang ala ni na masa
i ketidak adilan sosial di tonga ni hajolmaon di HIU/HS, dohot do: Hamu angka na umpiltik hasapi jala na
patomutomu ende, songon si Daud mardongan parhinaloan. Akka halakon ma seniman, budayawan na mangalului pangomoan dohot akka pujipujian sian ketidak adilan sosial (ngolu na so adil
di hajolmaon) di tonga ni halak Israel na di HIU/HS. Pojam do roha ni akka
seniman/ budayawan on mansoarahon asa diparrohahon akka konglomerat,
pejabat/aparat ngolu ni akka napogos, na marporsuk, na mardangol ala ni sistem
pemerintahan dohot pangalaho hajahaton ni akka namora dohot aparat ni pamarenta
tikki i. Akka seniman/budayawan on ma namabiar ditangkup aparat/polisi, molo
dibahen akka kritik laho manuntut asa diusahahon ngolu na adil di tonga ni
masyarakat. Akka seniman /budayawan si immaimma i roha hajahaton ni akka
konglomerat dohot aparat/pejabat pamarenta siporos rakyat ma halakon. Na
marpangalaho asal ma dapotan hepeng
marhite na mangkarang lagu, umpiltik hasapi dohot mamalu parhinaloan. Ala
pangalaho na songon i, dohot do akka halakon marjeajea. Ai halak on pe gabe
dohot do diripas akka rakyat na revolusioner tikki masa pamborontakan i. Jala
tung so adong rakyat i na mangondihon nasida molo ditakkupi panjajah nasida
laho buangonna. Baliksa didok rakyat
napogos i: “Lot maup i. So haru mate i nian!”, ninna. Hape aut dipakke halak on
seni dohot budaya i laho mansoarahon asa dipatupa akka konglomerat/namora dohot
pamarenta ngolu na adil di tonga ni bangso Israel, ndang ripason ni rakyat i
nasida tikki masa revolusi manang di tikki ro panjajah manakkupi nasida lao
buangonna.
5. Sada kalompok nari na didok si Amos di turpuk on
dohot marjea, ima: Hamu angka na marsobur
anggur sian panginuman, jala na marpangirhon miak angka na humushus, alai ndang
dihabothon anggo habobola ni si Josep. Tarmasuk ma tu kalompok on akka
pareman (tamba ni akka namora) na sai tagian minum-minum, marsobur anggur (di
tano Batak: akka si sobur tuak saguci bolon), alai molo tampil di jolo ni
hatoropan akka halak on ma na mangarias bohina mansai uli jala mamparfumi
pamatangna dohot pakkeanna marhite akka miak na mansai angur, na lobi ummangur jala
ummarga dope sian miak narwastu. Dibahen akka halak on do patamba gengsi nasida
marhite pambahenan na songon on. Dietong nasida do parminum-minumon anggur i
songon dalan panggalangon mambuat dongan. Alai holan mambuat dongan sian horong
ni akka namora dohot sian horong ni
pejabat/aparat pamarenta do, umbahen nadibahen nasida panggalangon i. Ndang hea
laho roha ni akka halak on manggalang akka napogos asa dohot napogos i nian
mandai natabo. Akka napahukkus dirina marhite miak (parfum/miak wangi) namansai arga dalan laho pabongak dirina di
hatoropan. Sude antong jolma nahumaliang ibana hundul tarhatotong, holan manganggo
angur ni parfum napinakkena i, jala mandok: “Ah, puang, holan parfumna mararga
sajuta dinar! Tanda do parhepeng ibana!”, ninna na di lambungna di bagasan roha
nasida be. Aut adong mobil mewah tikki i, dohot do mobil mewah natinuhor ni
namora i parfumanna mahite miak (parfum) na mansai arga i. Ai mansai rikkot
naek gengsina antong di adopan ni akka donganna namora. Alai di akka napogos i,
tung bau na mambahen mutauta do parfum
ni namora/ parhepeng i. Ai dirajumi akka napogos i do na so sanga dope nian
bangso Israel mambahen pemborosan na
songon i, ala mansai godang dope napogos di tonga-tonga nasida. Molo songon i
do ginjang ni roha ni akka pareman dohot namora parhepeng, sai martahi do akka
napogos dohot namardangol mamusa jolma na songon i, ai dietong napogos i do
penghinaan i tu akka napogos dohot na dangol, jala dietong ndang gabe pasupasu
hamoraon ni namora parhepeng i tu bangsona. Ujungna gabe ndang aman be perasaan
ni namora parhepeng manang pejabat parhuaso na songon i molo haruar sian jabuna,
manang molo ro namora manang pejabat parhepeng i tu hatoropan. Gabe marpengawal
na marsinjata lengkap ma namora manang pejabat parhepeng i asal mardalan. Hape
aut marpanarihon tu napogos dohot tu na mardangol akka pareman, namora, pejabat
parhepeng i, manang gabe pasupasu hamoraon nasida dibahen tu bangso i, gabe
akka napogos na mardangol i do gabe pengawal ni akka i sude, manang gabe
napogos, na mardangol i do na mangondihon nasida molo masa hagunturon di tonga
ni bangso i. Ala ni aha? Ala dohot akka napogos namardangol mandai natabo sian
akka hamoraon dohot hepeng ni akka namora parhepeng i. Benteng manang
pangondian na mansai togu di akka namora/ parhepeng, i ma akka napogos nadangol
na mandapot panarihonon ni namora parhepeng do, molo masa hagunturon di tonga
ni hajolmaon.
6.
Somalna, molo ro bangso na asing manaluhon/manaban
sada bangso, sai pintor akka pejabat, konglomerat, pareman namora parhepeng ni bangso natalu i do parjolo ditakkupi, dipusa dohot diparsipal
tentara ni bangso namanaluhon i. Ala so adong hian keadilan sosial diusahahon akka namora parhepeng i, gabe
mekkel-ekkel do akka napogos na
mardangol mamereng namasa tu akka namora parhepeng i, tikki ro tentara ni
Assyur manghubu HIU/HS. Molo dung ro
panjajah tu negeri, ba dia be sanga marende marlissoi akka seniman/budayawan na
gabe pardadombus di tikki makmur nasida. Godang mate akka pejabat, konglomerat,
seniman na mamora jala parhepeng dipusa tentara ni panjajah. Jala marsombusombu
akka rakyat namarpogos namardangol na didegedege nasida najolo i. Akka
natinggal i, didok si Amos : Dibahen i ingkon nasida ma nuaeng manguluhon
angka na tarbuang tu habuangan. Di tikki ni si Amos, sada politk praktis ni
akka panjajah, i ma mambuang panduduk ni sada negeri naditaluhon tu luat na dao
sian negeri i, jala mangganti panduduk nadibuang i dohot panduduk sian luat
naasing, na tong dibuang sian negeri nasida. Jala sai akka namora, pejabat na
marhuaso/marpengaruh, akka natogos ni bangso nadijajah i do parjolo ditakkupi
jala dibuang tu luat na asing. Ai ianggo akka napogos na mardangol di luat na
ditaluhon i, dietong panjajah i do akka na so margellok i mangalo panjajah. I
do umbahen tardok ni si Amos hatana na di ayat 7 i, jala sintong do i masa di
tikki ni akka raja na mangganti raja Jerobeam II, sahat tu tikki ni raja Hosea,
i ma tikki laos sude namalo, namora ni bangso Israel na di HIU/HS dibuangkon tu
Hala dohot Habor, tu huta ni halak Madai, jala diganti dohot bangso na asing
sian luat na asing. Songon i ma dangolna bangso Israel sisampulu marga i, ala so
diparrohahon nasida patupa ngolu na adil di hajolmaon nasida. Na boi juo do
ndang masa pambuangan i, aut so gabe marbolat bangso Israel i hinorhon ni na so
adong keadilan sosial i. Boi hibul do
bangso Israel sisampulu marga i mangalo panjajah i, aut masa keadilan sosial di tonga-tonga ni bangso Israel dipatupa raja,
pejabat, konglomerat dohot tokoh masyarakat namora jala parhepeng. Alai boi masa keadilan sosial, molo mulak do
nasida tu agama hombar tu poda ni Jahowa, jala olo nasida manangihon jala pauba
roha di na ro panurirang pasingothon (mangkritik) nasida. Amen.
Pematangsiantar 7 September 2016. Pdt. Langsung Maruli Basa Sitorus (Pdt.
LaMBaS).