EPISTEL MINGGU X DUNG TRINITAS, TGL. 31 JULI 2016: PARJAMITA 1:12-14 + 2:18-23

08.00.00 0 Comments A+ a-

PARJAMITA

1:12 Ahu parjamita i bangkit raja na jolo gumomgom Israel di Jerusalem.
1:13 Jala diringkoti rohangku do nian manulingkiti dohot mangarisik mardongan hapistaran saluhut angka na tarjadi di hasiangan on. Hape ulaon hangaluton do i na tinurpukkon ni Debata tu jolma manisia, asa marhangaluton marhite sian angka i.
1:14 Nunga huida saluhut jadijadian angka na tarjadi di hasiangan on, gabe ida ma, saluhutna i na laho salpu do, jala pangeahion di alogo sambing do i.
2:18 Jadi marbiasbias rohangku mida saluhut ulaon angka na huhangaluthon di hasiangan on ala ingkon tadingkononku do i di jolma na ro sian pudingku.
2:19 Jala ise pabotoboto manang halak na pistar ibana manang halak na oto? Hape ibana do gabe tuan di saluhut ulaon angka na huhangaluthon mardongan hapistaran di hasiangan on! Laho salpu do hape nang i.
2:20 Dung i marbalik ma rohangku naeng marpandelean nian mida saluhut ulaon angka na huhangaluthon di hasiangan on.
2:21 Ala huida sada jolma, dibahen do nian nasa hapistaranna, parbinotoanna dohot hamaloonna mangaradoti ulaonna, hape ingkon tinggalhononna do i bahen jambar ni jolma na so dung marhangaluton ala ni! Alogo sambing do hape nang i jala hinamago godang.
2:22 Ai aha na ma parsaulian ni jolma sian sude ulaonna dohot sian domdamdomdam ni rohana taringot tu na hinangaluthonna di hasiangan on?

2:23 Ai ariari ibana * marhangaluton saleleng di ngoluna, jala mardongan hajepolon ulaonna, nang bornginna i ndang marhasonangan rohana. Alogo sambing do nang i.

NANG PE AKKA I NA LAHO SALPU, JALA ALOGO SAMBING HUHUT SONGON NA MANAKKUP ALOGO, LULUI JALA ULA SALUHUT NADENGGAN NASA NABOI, TANDA NI NADIHABIARI HO JAHOWA (JESUS KRISTUS) JALA NADIRADOTI HO TONANA

1.      Di pandohan na di ayat 12 na mandok “Ahu parjamita i bakkit raja na jolo gumomgom Israel di Jerusalem ”, ndang rikkot adong hata “na jolo”, alana molo didok “na jolo”, sai hira na so   raja be parjamita i tikki manurati na adong di buku Parjamita on. Tikki mangarajai dope parjamita i di Jerusalem disurati “jamita”-na on. Jala hata Heber “hayyitiy” (imperfek pandohan na tumpol sian “ahu”, nadipukka sian hata haya) boi do antusan i na paboahon “nuaeng”.  Tumikkos do terjemahan LAI na di Terjemahan Baru i sian terjemahan LAI di hata Batak Toba on.  Raja nagumomgom Israel on i ma anak ni si Daud, raja di Jerusalem (Parj.1:1). Jala holan si Salomo do anak ni si Daud na sanga gabe raja. Jadi Raja Salomo do manurati isi ni buku Parjamita on. Sian barita di 1 Raj.3:11-13 tarboto do na dijanjihon Jahowa do mangalehon tu si Salomo bisuk, jala marhite sian silehon-lehon ni Jahowa i, tung boi do ibana mangarajai denggan jala manurat buku Parjamita on na gabe poda siparsiajaran ni akka naposo. (1 Raj.3:11-23: “Jadi ninna Debata ma tu ibana: Ala na songon i pangidoanmi, jala ndang dipangido ho ginjang ni umur, jala ndang dipangido ho hamoraon, jala ndang dipangido ho hosa ni angka musum, roha tahe pinangidom asa tumimbang uhum.  Ida ma, bahenonku ma hombar tu hatam. Ida ma! Lehononku ma tu ho roha na bisuk jala na pantas, asa unang adong tudoshon ho sian na robi angka naung salpu i, nang na tubu muse.  Angkup ni na so pinangidom pe, lehononku do tu ho, nang hamoraon, nang hamuliaon, asa unang adong tudoshon ho nanggo sahalak di tongatonga ni angka raja saleleng ho mangolu.”). Raja Salomo mangarajai saleleng ni 30 taon (961-931 asK) (songon leleng ni Presiden Suharto mamarenta di Indonesia). Jolo dipanghilalahon ibana do paet-tonggina na mangolu i, jala songon nanidokna i, jolo dipatakkas, dipamanat (diteliti) do gurit-gurit ni ngolu ni jolma, i pe asa boi dibahen ibana akka jamita nadisuratna di buku Parjamita on. Jadi di tikki umurna lam matua do disurat Raja Salomo isi ni buku Parjamita on, songon patuduhon naung godang sira digugut ibana, hira-hira taon 935 asK. Nunga zaman hamajuon pamakkeon ni parhohas bosi tahap patoluhon di zaman ni Raja Salomo tikki i. Jala harajaon hombar-balokna, i ma harajaon Assur di utara, harajaon Etiopia di selatan dohot harajaon di Mesir. Boi do menak be akka harajon i, ndang masiporangan. Ala ni i boi do sanga harajaon Israel mambangun dirina dohot mambangun akka ilmu na rikkot di nasida. Tarmasuk ma manurati  na deba masuk tu isi ni buku Psalmen, Poda, Parjamita, buku Patik (2 Musa, 4 Musa, 5 Musa, 1 Musa), ende  dohot akka buku parsiajaran pature pangalaho dohot parange (moral).

2.      Di zaman ni Raja Salomo lam tu majuna do pangajarion tu akka naposo dohot tu huria marhite akka umpama, umpasa, peribahasa manang  sipaingot na martudosan. Tarida do akka na songon di buku Poda ni Raja Salomo, Parjamita sian si Salomo, dohot Ende ni akka Ende sian si Salomo. Deba di buku Psalmen. Molo di Psalmen godang jahaon taringot tu parukkilon ni jolma mangoloi Jahowa Debata; di buku Poda godang jahaon taringot tu parukkilon ni jolma di parsaoranna tu donganna jolma dohot mandalanhon ngoluna. Buku Ende ni akka ende marisi pamuntenon taringot tu diri nang pamatang ni jolma dohot pangalahona.  Di buku Parjamita, akka pangarimpunan/hasimpulan (kesimpulan) taringot tu pardalan ni dohot na masa di ngolu ni jolma do dileon Raja Salomo. Di hasimpulan na mandok denggan (na positif), sai tong disolothon si Salomo hasimpulan na mandok hurang denggan (na negatif). Adong prestasi, alai adong do i na sia-sia (alogo sambing); adong hagiot na marsitutu mambahen na denggan, alai didok na manakkup (mangeahi) alogo do i (menjaring angin). “Martikki manang martiti do sude”, ninna raja Salomo.  Alai tegas do sikap dohot hasimpulan ni raja Salomo di buku Parjamita on, taringot tu parjahat: “Alai ndang tagamon sonang anggo halak parjahat i, jala ndang tagamon paganjangonna ariarina; alai songon halinu do ibana, ala so marhabiaran tu Debata” (Parj.8:13). Pangarimpunan ni raja Salomo taringot tu sude poda naung dipatubegehon ibana, on do: “Pangarimpunan ni sude poda naung itabege, on do: Habiari Debata, jala radoti angka tonana, ai i do inana siingoton ni ganup jolma. Ai nasa parulaon ni jolma boanon ni Debata sogot tu paruhuman ro di saluhut na buni, nang na denggan nang na jat” (Parj.12:13-14).

3.      “Jala diringkoti rohangku do nian manulikkiti dohot mangarisik mardongan hapistaran (hikmat, Heber: hokma) saluhut angka na tarjadi di hasiangan on (di bawah langit). Hape ulaon hangaluton do i na tinurpukkon ni Debata tu jolma manisia, asa marhangaluton marhite sian angka i. Nunga huida saluhut jadijadian angka na tarjadi di hasiangan on (hurifiah: di toru ni langit/di bawah langit), gabe ida ma, saluhutna i na laho salpu (LAI-TB: sia-sia; Heber: hebel) do , jala pangeahion di alogo sambing do i (LAI-TB: usaha menjaring angin; Heber: de‘ut ruaḥ)” (Parj. 1:13-14). Dipaboa si Salomo aha naung diula ibana, i ma: 1) manulikkiti dohot mangasirik mardongan hapistaran (bisuk/hokma) saluhut akka na tarjadi di hasiangan on. 2) mangida saluhut jadijadian akka na tarjadi di hasiangan on. Si Salomo patupa dirina gabe sada peneliti, penyelidik ulung jala gabe pengamat na luar biasa.  Ndang pola dipajongjong ibana laboratorium kimia manang laboratorium teknologi, alana na disulikkit, dirisik jala diida ibana akka na marpardomuan tu hajolmaon (sosial – masyarakat) do, taringot tu akka hasomalan ni jolma, akka naniula ni jolma, dohot akka aha na naeng hasilhonon ni jolma, i ma nanidokna “na tarjadi”, “na masa”.  Toho do i, ulaon manulikkit, mangarisik, marnida (mamereng, mengamati) sada ulaon na diampehon Jahowa do i tu jolma, asa boi botoon ni jolma i, nunga aha namasa, natarjadi, akka aha bonsirna, akka dia sibahenon mameop na denggan sian namasa/natarjadi i, jala aha muse sibahenon mangambat akka na roa na tubu sian natarjadi i, huhut mamastihon aha  sibahenon asa boi lam tu majuna, jala akka na lam tu dengganna na naeng tarjadi muse. Nang nuaeng on hira so adong do mahasiswa na tammat gabe sarjana (S1,S2,S3, Habilitasi) ianggo so jolo mambahen penelitian (di lapangan manang di perpustakaan manang marhite wawancara, manang marhite na mambahen angket). On do ulaon na ummaol. Jala si Salomo mangaku, ia ulaon meneliti, i ma ulaon hangaluton, jala mambahen adong muse sihangaluthononhon. Ai hasil ni penelitian do muse udutan telition. Luluan  anti-these tu these nung dapot ni najumolo, asa boi muse dapot these naimbaru, nadumenggan. Hasintongan naung ditiop i gugaton marhite hasintongan na so haru diparrohahon akka na parjolo i, asa boi dohonon muse hasintongan nasumintong. Songon i marudut-udut, umbahen ulaon on gabe ulaon hangaluton na marudutudut. Molo tikkos-tikkos do ulaon manulikkit, mangarisik dohot  mamparrohahon (mengamati) (= meneliti, penelitian) i diulahon dohot dihalojahon nang pe ngalut, ganup hasil ni penelitian  marguna situtu do i tu hajolmaon. Ai hasil  ni penelitian mangonjar jolma i maju, jala ndang be sai monjab di hakoloton dohot di akka bakko-bakko najolo ni ompu nasida.
4.       Toho do nidok ni si Salomo i, nang pe ulaon penelitian  na mamboan hasil na denggan i nunga dihangaluthon situtu, (1) “saluhutna i laho salpu do” (LAI-TB: sia-sia) (2) marrumang songon “pangeahion di alogo sambing” (menjaring angin) do i. Hurang tikkos do ”sia-sia” terjemahan ni hata Heber hebel, alana molo didok sia-sia hata Batak Tobana “magopo”, “marisuang” do, jala hebel ndang mandok na gabe magopo sude naung nihangaluthon i. Hebel godang do lapatanna : (1) breath (pangombus ni alogo), vapour (patimbohu so tardungdung gabe so tarpakke), mist (kabur dope); (2) vanity (na so marlapatan; na kualitasna ndang sukkup, ndang adong disi hasintongan na tutu), something vain (sada na so tarpakke, so marnilai, so mararti, so marlapatan); foolish  (ndang dope sahat tu panimbangion na tikkos situtu), (3) idols (berhala); (4) in vain, vainly (naso marlapatan). Tongtong do hasil penelitian i hatontuan na sementara, jala molo dung ro hasil penelitian na imbaru gabe so tarpakke be naung nihangaluthon maneliti na parjolo i. Jadi naung nihangaluthon i di tikki nasalpu, laho salpu do i, ai nunga ro naimbaru. Songon nidok ni Batak Toba: Mumpat talutuk, sesa gadugadu; salpu uhum (these, hasintongan) na buruk, ala nunga ro uhum (these, hasintongan) na imbaru. Molo mangeahi (manakkup) alogo (na so tarida) (menjaring angin) hira na so marguna, hira na so marhasil do sapintas lalu. Hape molo malo manakkup  alogo, dapot do alogo i, jala mansai marguna do alogo i, alai ndang sai torus marguna i, ikkon diombushon do muse. Manakkup alogo do molo marhosa, alai hosa/alogo natinakkup i ndang boi palelenghu di paruparu  (orakorak), ai ikkon ombushonon do i asa ganti muse dohot alogo naimbaru. Songon i do torus marsoringsoring. Sian pangantusion on, ndang rikkot akka peneliti naimbaru marhansit ni roha molo these (temuan) naung dapotna i diganti dohot these (temuan) naimbaru, hasil penelitian ni peneliti namangihut. Manang molo songon nidok ni si Salomo si Parj.1:16-17 i . (“Nunga pola didok rohangku di bagasan songon on: Ida ma, nunga nian hupagodang jala huambai hapistaran di ahu lobi sian di saluhut jolma angka na jumolo sian ahu di Jerusalem, jala godang situtu hapistaran dohot parbinotoan diida rohangku. Alai dung diringkoti rohangku naeng botoon mangarisik hapistaran dohot parbinotoan, habodoon dohot habobangon, gabe mamoto rohangku, mangeahi alogo sambing do iba hape nang disi.”).

5.      “Jadi marbiasbias (benci) rohangku mida saluhut ulaon angka na huhangaluthon di hasiangan on ala ikkon tadingkononku do i di jolma na ro sian pudingku. Jala ise pabotoboto manang halak na pistar ibana manang halak na oto? Hape ibana do gabe tuan di saluhut ulaon angka na huhangaluthon mardongan hapistaran di hasiangan on! Laho salpu do hape nang i” (Parj.2:18-19). Diboto raja Salomo do, ia sude naung nihangluthonna i, laho salpu do sude. Jut rohana, ala olat i do naboi dapotna, i ma olat ni naolo salpu i. Hape disakkapi/dirajumi rohana do asa ikkon dapotna  nian akka na hot salelengna manang akka na so olo salpu, hasil ni naung hinangaluthonna i. Asa na hot salelengna i pakkeon ni akka jolma na ro sian pudina. Biasana akka penemuan-penemuan  di ilmu pasti dohot teknologi do na olo “hot saleleng”na (songon penemuan ni James Watt (taringot tu listrik); penemuan ni Albert Einstein (taringot tu Relativisme); hasil temuan na manontuhon Berat Jenis ni ganup benda na adong; manang akka rumus-rumus kimia; dalil-dalil ilmu pasti). Ianggo penemuan di ilmu sosial do, pasti do ndang hot salelengna, jala pasti do ro akka teori naimbaru mangganti naung leleng i. Jut do roha molo sai “naolo salpu do boi dapot”, alai ikkon sabar do iba disi, ai olat ni i do na dilehon zaman/partikkian. Ikkon sabar do, molo holan na olo salpu i do na boi tadinghonon tu jolma na ro umpudi (generasi na mangihut).  Holan na sian Jahowa do na hot ro di saleleng na.
Siholsohonon, i ma songon hinolsohon ni si Salomo: ise pabotoboto atik halak napistar (na marhikmat) manang halak naoto do na mewarisi manang na gabe tuan ni akka naung dapot marhite akka nahinangaluthonna i.  Molo halak napistar do na manguduti akka naung dapot i, marlaba dope akka naung manulikkit, manarisik asa sampe dapot naniwarishonna i. Jadi ikkon ajaran, latihon jala topaon do akka generasi na mangihut, asa gabe akka jolma na marbisuk/ napistar/namarhikmat, na tolap mangwarisi/manean naung dapot i, jala pahembanghonsa, asa gabe salpu akka naung dapot najolo i. Molo naoto do na gabe pewaris ni na dapot i, gabe lam maup do hajolmaon bahenon ni i. Ai bolokkonon ni naoto i do akka naung dapot ni na jumolo sian ibana, ala niotona, ai so diboto manggunahon i be, jala pijom do rohana pahembanghon napinukka ni naparjolo i. Molo dibolokkon naoto i do nadenggan na dapot  ni najumolo sian ibana, gabe marisuang ma hangaluton naung niula/niae ni akka na jumolo. Ikkon songon nidok ni Batak Toba i do. Ompu raja di jolo martukkot siala gundi; akka naung pinukka ni najumolo ikkon patureon/padengganon ni naumpudi.  Molo margolgol do akka naumposo mandok: “Pinukka ni parjolo, sipaihutihuton ni naumpudi”, lam markolot ma hajolmaon ni generasi na mangihut. Molo songon prinsip namargolgol on do generasi muda (naumposo), berarti na so tolap ni i do gabe “tuan” tu akka naung niwarisanna. Ai molo “tuan”, ikkon tolap ni i do mambahen akka  haimbaruon (“pembaharuan-pembaharuan”).

6.      “Dung i marbalik ma rohangku naeng marpandelean nian mida saluhut ulaon angka na huhangaluthon di hasiangan on. Ala huida sada jolma, dibahen do nian nasa hapistaranna, parbinotoanna dohot hamaloonna mangaradoti ulaonna, hape ingkon tinggalhononna do i bahen jambar ni jolma na so dung marhangaluton ala ni! Alogo sambing do hape nang i jala hinamago godang.” (Parj.2: 20-21).  Ganup jolma manghangaluthon siulaonna be do. Jala ikkon bahenonna manang pakkeonna sude hapistaranna (bisuk dohot hikmatna), parbinotoanna dohot hamaloonna lao mambahen denggan situtu hasil ni nahinangaluthonna i. Alai molo cemburu do ibana tu halak na mandai hasil ni naniulana i hape so adong dipatupa halak i tusi, jala holan na ripe  mangallanghon halak i, olo do mandele akka jolma na ringgas mangula manang na mambahen manghasilhon na denggan ulaonna. Alai molo las do roha ni naringgas jala namanghasilhon nadenggan ulaonna i molo dohot halak marsaulihon hasil ni naniulana i, lam marsemangat do ibana mangula ulaonna i dohot manghangaluthonsa.  Jadi alogo sambing do (tung so marguna) do molo akka siula ulaon na denggan mangiburu, molo  dohot halak marsaulihon parbue ni naniulana. Hamamago godang do pangiburuon na songon i, ai gabe marniang pamatangna, lam ndang sehat pikkiran nang partondionna.  Ikkon botoonna be do aha parsaulianna na mangula ulaonna i mansai denggan.

7.      “Ai aha na ma parsaulian (faedah) ni jolma sian sude ulaonna dohot sian domdamdomdam (keinginan) ni rohana taringot tu na hinangaluthonna (jerih payah) di hasiangan on? Ai ariari ibana  marhangaluton (penuh kesedihan) saleleng di ngoluna, jala mardongan hajepolon (kesusahan hati) ulaonna, nang bornginna i ndang marhasonangan rohana. Alogo sambing do nang i.” Alus tu sukkun-sukkun na dison dileon di ayat 24: “Ndang adong hape na denggan di jolma i, dungkon ni na mangan ibana dohot na minum, jala dipasonang rohana mangihutihut ulaonna hian. Alai nang i hape, ingkon ‘pala ni Debata’ do huida” (‘ini pun dari tangan Allah’).”  Martua do jolma molo boi dope ibana marhangaluton  laho patupa akka nadenggan tu ngoluna sandiri dohot tu halak. Molo pe gumodang  di halak akka hasil/guna ni nanihangalutton i, i do siparhatuahononhon. Toho do i, tetap do gumodang di halak hasil ni nanisari ni sahalak naporsea sioloi hata ni Tuhan. (misalnya: sinari ni amanta di sada keluarga gumodang do di halak, ndang di dirina, i ma di ripena, di anakkonna, di tondongna, di dongan sahutana). Sadia ma ianggo di ibana sandiri. Songon nidok ni si Salomo i do. Paling ma,  boi ibana mangan dohot minum denggan dohot pasonang rohana mangihutihut i ulaonna naung hinanagaluthonna i. Ianggo parsaulian na dumenggan di ngolu on, i ma molo boi akka jolma na asing sonang jala marlas ni roha mandai dohot manghasonanghon hasil ni naniula ni tanganniba. Molo so songon i do, ndang lam tu dengganna hajolmaon. Alai molo boi do didai halak na tabo sian hasil ni naniulaniba, i do natumabo jala i do mambahen lam tu dengganna hajolmaon. Tabereng ma akka parsaulian na dapot  ni akka na marprestasi sian tonga-tonga ni akka pangihut ni Yesus Kristus na burju. Contohna dung lam mamora si Bill Gate marhite usahanya Microsoft, ngolu na paling bahagia di ibana i ma na boi akka napogos mandai sian hasil ni usahana i. Songon i do nang akka perusahaan na wajib mangalehon Corporate Social Responsibility (CSR) laho mangurupi akka rakyat napogos. Nang pe gabe holan alogo sambing akka pambahenan na songon i, tong do ikkon siulahonon ni jolma i, asa lam tu dengganna hajolmaon on.  Ai memang na laho salpu do portibion dohot pinarhagiot ni rohana, alai ikkon ulahonon jala hangaluthonon ni jolma i do mambahen akka nadenggan, ai i do dipangido Jahowa sian akka na manghabiari Ibana. Amen.

Pematangsiantar, tgl 26 Juli 2016. Pdt. Langsung Maruli Basa Sitorus (Pdt. LaMBaS).