EPISTEL MINGGU X DUNG TRINITAS, TGL. 31 JULI 2016: PARJAMITA 1:12-14 + 2:18-23
PARJAMITA
1:12 Ahu parjamita i bangkit raja
na jolo gumomgom Israel di Jerusalem.
1:13 Jala diringkoti rohangku do
nian manulingkiti dohot mangarisik mardongan hapistaran saluhut angka na
tarjadi di hasiangan on. Hape ulaon hangaluton do i na tinurpukkon ni Debata tu
jolma manisia, asa marhangaluton marhite sian angka i.
1:14 Nunga huida saluhut
jadijadian angka na tarjadi di hasiangan on, gabe ida ma, saluhutna i na laho
salpu do, jala pangeahion di alogo sambing do i.
2:18 Jadi marbiasbias rohangku
mida saluhut ulaon angka na huhangaluthon di hasiangan on ala ingkon
tadingkononku do i di jolma na ro sian pudingku.
2:19 Jala ise pabotoboto manang
halak na pistar ibana manang halak na oto? Hape ibana do gabe tuan di saluhut
ulaon angka na huhangaluthon mardongan hapistaran di hasiangan on! Laho salpu
do hape nang i.
2:20 Dung i marbalik ma rohangku
naeng marpandelean nian mida saluhut ulaon angka na huhangaluthon di hasiangan
on.
2:21 Ala huida sada jolma,
dibahen do nian nasa hapistaranna, parbinotoanna dohot hamaloonna mangaradoti
ulaonna, hape ingkon tinggalhononna do i bahen jambar ni jolma na so dung
marhangaluton ala ni! Alogo sambing do hape nang i jala hinamago godang.
2:22 Ai aha na ma parsaulian ni
jolma sian sude ulaonna dohot sian domdamdomdam ni rohana taringot tu na
hinangaluthonna di hasiangan on?
2:23 Ai ariari ibana *
marhangaluton saleleng di ngoluna, jala mardongan hajepolon ulaonna, nang
bornginna i ndang marhasonangan rohana. Alogo sambing do nang i.
NANG PE AKKA I NA
LAHO SALPU, JALA ALOGO SAMBING HUHUT SONGON NA MANAKKUP ALOGO, LULUI JALA ULA
SALUHUT NADENGGAN NASA NABOI, TANDA NI NADIHABIARI HO JAHOWA (JESUS KRISTUS)
JALA NADIRADOTI HO TONANA
1.
Di
pandohan na di ayat 12 na mandok “Ahu parjamita i bakkit raja na jolo gumomgom Israel di Jerusalem ”,
ndang rikkot adong hata “na jolo”,
alana molo didok “na jolo”, sai hira na so
raja be parjamita i tikki manurati na adong di buku Parjamita on. Tikki
mangarajai dope parjamita i di Jerusalem disurati “jamita”-na on. Jala hata
Heber “hayyitiy” (imperfek pandohan
na tumpol sian “ahu”, nadipukka sian hata haya)
boi do antusan i na paboahon “nuaeng”.
Tumikkos do terjemahan LAI na di Terjemahan Baru i sian terjemahan LAI
di hata Batak Toba on. Raja nagumomgom
Israel on i ma anak ni si Daud, raja di Jerusalem (Parj.1:1). Jala holan si
Salomo do anak ni si Daud na sanga gabe raja. Jadi Raja Salomo do manurati isi
ni buku Parjamita on. Sian barita di 1 Raj.3:11-13 tarboto do na dijanjihon
Jahowa do mangalehon tu si Salomo bisuk, jala marhite sian silehon-lehon ni
Jahowa i, tung boi do ibana mangarajai denggan jala manurat buku Parjamita on
na gabe poda siparsiajaran ni akka naposo. (1 Raj.3:11-23: “Jadi ninna Debata
ma tu ibana: Ala na songon i pangidoanmi, jala ndang dipangido ho ginjang ni
umur, jala ndang dipangido ho hamoraon, jala ndang dipangido ho hosa ni angka
musum, roha tahe pinangidom asa tumimbang uhum.
Ida ma, bahenonku ma hombar tu hatam. Ida ma! Lehononku ma tu ho roha na bisuk jala na pantas, asa unang
adong tudoshon ho sian na robi angka naung salpu i, nang na tubu muse. Angkup ni na so pinangidom pe, lehononku do tu
ho, nang hamoraon, nang hamuliaon, asa unang adong tudoshon ho nanggo sahalak
di tongatonga ni angka raja saleleng ho mangolu.”). Raja Salomo mangarajai
saleleng ni 30 taon (961-931 asK) (songon leleng ni Presiden Suharto mamarenta
di Indonesia). Jolo dipanghilalahon ibana do paet-tonggina na mangolu i, jala
songon nanidokna i, jolo dipatakkas, dipamanat (diteliti) do gurit-gurit ni ngolu ni jolma, i pe asa boi dibahen
ibana akka jamita nadisuratna di buku Parjamita on. Jadi di tikki umurna lam
matua do disurat Raja Salomo isi ni buku Parjamita on, songon patuduhon naung
godang sira digugut ibana, hira-hira taon 935 asK. Nunga zaman hamajuon pamakkeon
ni parhohas bosi tahap patoluhon di zaman ni Raja Salomo tikki i. Jala harajaon
hombar-balokna, i ma harajaon Assur di utara, harajaon Etiopia di selatan dohot
harajaon di Mesir. Boi do menak be akka harajon i, ndang masiporangan. Ala ni i
boi do sanga harajaon Israel mambangun dirina dohot mambangun akka ilmu na
rikkot di nasida. Tarmasuk ma manurati
na deba masuk tu isi ni buku Psalmen, Poda, Parjamita, buku Patik (2
Musa, 4 Musa, 5 Musa, 1 Musa), ende dohot akka buku parsiajaran pature pangalaho
dohot parange (moral).
2.
Di
zaman ni Raja Salomo lam tu majuna do pangajarion tu akka naposo dohot tu huria
marhite akka umpama, umpasa, peribahasa
manang sipaingot na martudosan. Tarida
do akka na songon di buku Poda ni Raja Salomo, Parjamita sian si Salomo, dohot
Ende ni akka Ende sian si Salomo. Deba di buku Psalmen. Molo di Psalmen godang
jahaon taringot tu parukkilon ni jolma mangoloi Jahowa Debata; di buku Poda
godang jahaon taringot tu parukkilon ni jolma di parsaoranna tu donganna jolma
dohot mandalanhon ngoluna. Buku Ende ni akka ende marisi pamuntenon taringot tu
diri nang pamatang ni jolma dohot pangalahona.
Di buku Parjamita, akka pangarimpunan/hasimpulan (kesimpulan) taringot tu pardalan ni dohot na masa di ngolu ni jolma
do dileon Raja Salomo. Di hasimpulan na mandok denggan (na positif), sai tong disolothon si Salomo hasimpulan na mandok hurang
denggan (na negatif). Adong prestasi, alai adong do i na sia-sia (alogo sambing); adong hagiot na
marsitutu mambahen na denggan, alai didok na manakkup (mangeahi) alogo do i (menjaring angin). “Martikki manang
martiti do sude”, ninna raja Salomo.
Alai tegas do sikap dohot hasimpulan ni raja Salomo di buku Parjamita
on, taringot tu parjahat: “Alai ndang tagamon sonang anggo halak parjahat i,
jala ndang tagamon paganjangonna ariarina; alai songon halinu do ibana, ala so
marhabiaran tu Debata” (Parj.8:13). Pangarimpunan ni raja Salomo taringot tu
sude poda naung dipatubegehon ibana, on do: “Pangarimpunan ni sude poda naung
itabege, on do: Habiari Debata, jala radoti angka tonana, ai i do inana
siingoton ni ganup jolma. Ai nasa parulaon ni jolma boanon ni Debata sogot tu
paruhuman ro di saluhut na buni, nang na denggan nang na jat” (Parj.12:13-14).
3.
“Jala
diringkoti rohangku do nian manulikkiti dohot mangarisik mardongan hapistaran (hikmat, Heber: hokma) saluhut angka na
tarjadi di hasiangan on (di bawah langit). Hape ulaon hangaluton
do i na tinurpukkon ni Debata tu jolma manisia, asa marhangaluton marhite sian
angka i. Nunga huida saluhut jadijadian angka na tarjadi di hasiangan on
(hurifiah: di toru ni langit/di bawah
langit), gabe ida ma, saluhutna i na laho salpu (LAI-TB: sia-sia; Heber: hebel) do , jala pangeahion di alogo sambing do i (LAI-TB: usaha menjaring angin; Heber: de‘ut ruaḥ)” (Parj. 1:13-14).
Dipaboa si Salomo aha naung diula ibana, i ma: 1) manulikkiti dohot mangasirik
mardongan hapistaran (bisuk/hokma) saluhut
akka na tarjadi di hasiangan on. 2) mangida saluhut jadijadian akka na tarjadi
di hasiangan on. Si Salomo patupa dirina gabe sada peneliti, penyelidik ulung jala gabe pengamat na luar biasa. Ndang pola dipajongjong ibana laboratorium kimia manang laboratorium teknologi, alana na
disulikkit, dirisik jala diida ibana akka na marpardomuan tu hajolmaon (sosial – masyarakat) do, taringot tu
akka hasomalan ni jolma, akka naniula ni jolma, dohot akka aha na naeng hasilhonon ni jolma, i ma nanidokna “na
tarjadi”, “na masa”. Toho do i, ulaon
manulikkit, mangarisik, marnida (mamereng, mengamati)
sada ulaon na diampehon Jahowa do i tu jolma, asa boi botoon ni jolma i, nunga
aha namasa, natarjadi, akka aha bonsirna, akka dia sibahenon mameop na denggan
sian namasa/natarjadi i, jala aha muse sibahenon mangambat akka na roa na tubu
sian natarjadi i, huhut mamastihon aha sibahenon asa boi lam tu majuna, jala akka na
lam tu dengganna na naeng tarjadi muse. Nang nuaeng on hira so adong do
mahasiswa na tammat gabe sarjana (S1,S2,S3, Habilitasi) ianggo so jolo mambahen
penelitian (di lapangan manang di perpustakaan
manang marhite wawancara, manang marhite na mambahen angket). On do ulaon na
ummaol. Jala si Salomo mangaku, ia ulaon meneliti,
i ma ulaon hangaluton, jala mambahen adong muse sihangaluthononhon. Ai hasil ni
penelitian do muse udutan telition. Luluan anti-these tu these nung dapot ni najumolo,
asa boi muse dapot these naimbaru, nadumenggan. Hasintongan naung ditiop i
gugaton marhite hasintongan na so haru diparrohahon akka na parjolo i, asa boi
dohonon muse hasintongan nasumintong. Songon i marudut-udut, umbahen ulaon on
gabe ulaon hangaluton na marudutudut. Molo tikkos-tikkos do ulaon manulikkit,
mangarisik dohot mamparrohahon (mengamati) (= meneliti, penelitian) i
diulahon dohot dihalojahon nang pe ngalut, ganup hasil ni penelitian marguna situtu do
i tu hajolmaon. Ai hasil ni penelitian mangonjar jolma i maju, jala
ndang be sai monjab di hakoloton dohot di akka bakko-bakko najolo ni ompu
nasida.
4. Toho do nidok ni si Salomo i,
nang pe ulaon penelitian na mamboan hasil na denggan i nunga dihangaluthon
situtu, (1) “saluhutna i laho salpu do” (LAI-TB: sia-sia) (2) marrumang songon “pangeahion di alogo sambing” (menjaring angin) do i. Hurang tikkos do
”sia-sia” terjemahan ni hata Heber hebel, alana molo didok sia-sia hata Batak Tobana “magopo”,
“marisuang” do, jala hebel ndang
mandok na gabe magopo sude naung nihangaluthon i. Hebel godang do lapatanna : (1) breath
(pangombus ni alogo), vapour (patimbohu
so tardungdung gabe so tarpakke), mist (kabur
dope); (2) vanity (na so marlapatan; na kualitasna ndang sukkup, ndang adong
disi hasintongan na tutu), something vain
(sada na so tarpakke, so marnilai, so mararti, so marlapatan); foolish (ndang dope sahat tu panimbangion na tikkos
situtu), (3) idols (berhala); (4) in vain, vainly (naso
marlapatan). Tongtong do hasil
penelitian i hatontuan na sementara, jala
molo dung ro hasil penelitian na imbaru gabe so tarpakke be naung nihangaluthon
maneliti na parjolo i. Jadi naung nihangaluthon i di tikki nasalpu, laho salpu
do i, ai nunga ro naimbaru. Songon nidok ni Batak Toba: Mumpat talutuk, sesa
gadugadu; salpu uhum (these, hasintongan) na buruk, ala nunga ro uhum (these,
hasintongan) na imbaru. Molo mangeahi (manakkup) alogo (na so tarida) (menjaring angin) hira na so marguna, hira
na so marhasil do sapintas lalu. Hape molo malo manakkup alogo, dapot do alogo i, jala mansai marguna
do alogo i, alai ndang sai torus marguna i, ikkon diombushon do muse. Manakkup
alogo do molo marhosa, alai hosa/alogo natinakkup i ndang boi palelenghu di paruparu (orakorak), ai ikkon ombushonon do i asa ganti
muse dohot alogo naimbaru. Songon i do torus marsoringsoring. Sian pangantusion
on, ndang rikkot akka peneliti naimbaru marhansit ni roha molo these (temuan) naung dapotna i diganti dohot
these (temuan) naimbaru, hasil
penelitian ni peneliti namangihut. Manang molo songon nidok ni si Salomo si
Parj.1:16-17 i . (“Nunga pola didok rohangku di bagasan songon on: Ida
ma, nunga nian hupagodang jala huambai hapistaran di ahu lobi sian di saluhut
jolma angka na jumolo sian ahu di Jerusalem, jala godang situtu hapistaran
dohot parbinotoan diida rohangku. Alai dung diringkoti rohangku naeng botoon
mangarisik hapistaran dohot parbinotoan, habodoon dohot habobangon, gabe mamoto
rohangku, mangeahi alogo sambing do iba hape nang disi.”).
5.
“Jadi
marbiasbias (benci) rohangku mida
saluhut ulaon angka na huhangaluthon di hasiangan on ala ikkon tadingkononku do
i di jolma na ro sian pudingku. Jala ise pabotoboto manang halak na pistar
ibana manang halak na oto? Hape ibana do gabe tuan di saluhut ulaon angka na
huhangaluthon mardongan hapistaran di hasiangan on! Laho salpu do hape nang i”
(Parj.2:18-19). Diboto raja Salomo do, ia sude naung nihangluthonna i, laho
salpu do sude. Jut rohana, ala olat i do naboi dapotna, i ma olat ni naolo
salpu i. Hape disakkapi/dirajumi rohana do asa ikkon dapotna nian akka na hot salelengna manang akka na so
olo salpu, hasil ni naung hinangaluthonna i. Asa na hot salelengna i pakkeon ni
akka jolma na ro sian pudina. Biasana akka penemuan-penemuan di ilmu pasti dohot teknologi do na olo “hot
saleleng”na (songon penemuan ni James Watt (taringot tu listrik); penemuan ni
Albert Einstein (taringot tu Relativisme); hasil temuan na manontuhon Berat
Jenis ni ganup benda na adong; manang akka rumus-rumus kimia; dalil-dalil ilmu pasti).
Ianggo penemuan di ilmu sosial do, pasti do ndang hot
salelengna, jala pasti do ro akka teori naimbaru mangganti naung leleng i. Jut
do roha molo sai “naolo salpu do boi dapot”, alai ikkon sabar do iba disi, ai
olat ni i do na dilehon zaman/partikkian. Ikkon sabar do, molo holan na olo
salpu i do na boi tadinghonon tu jolma na ro umpudi (generasi na mangihut). Holan na sian Jahowa do na hot ro di saleleng
na.
Siholsohonon, i ma songon
hinolsohon ni si Salomo: ise pabotoboto atik halak napistar (na marhikmat)
manang halak naoto do na mewarisi manang na gabe tuan ni akka naung dapot
marhite akka nahinangaluthonna i. Molo
halak napistar do na manguduti akka naung dapot i, marlaba dope akka naung
manulikkit, manarisik asa sampe dapot naniwarishonna i. Jadi ikkon ajaran,
latihon jala topaon do akka generasi na mangihut, asa gabe akka jolma na
marbisuk/ napistar/namarhikmat, na tolap mangwarisi/manean naung dapot i, jala
pahembanghonsa, asa gabe salpu akka naung dapot najolo i. Molo naoto do na gabe
pewaris ni na dapot i, gabe lam maup do hajolmaon bahenon ni i. Ai bolokkonon
ni naoto i do akka naung dapot ni na jumolo sian ibana, ala niotona, ai so
diboto manggunahon i be, jala pijom do rohana pahembanghon napinukka ni
naparjolo i. Molo dibolokkon naoto i do nadenggan na dapot ni najumolo sian ibana, gabe marisuang ma
hangaluton naung niula/niae ni akka na jumolo. Ikkon songon nidok ni Batak Toba
i do. Ompu raja di jolo martukkot siala gundi; akka naung pinukka ni najumolo
ikkon patureon/padengganon ni naumpudi. Molo margolgol do akka naumposo mandok: “Pinukka
ni parjolo, sipaihutihuton ni naumpudi”, lam markolot ma hajolmaon ni generasi
na mangihut. Molo songon prinsip namargolgol on do generasi muda (naumposo),
berarti na so tolap ni i do gabe “tuan” tu akka naung niwarisanna. Ai molo
“tuan”, ikkon tolap ni i do mambahen akka
haimbaruon (“pembaharuan-pembaharuan”).
6.
“Dung
i marbalik ma rohangku naeng marpandelean nian mida saluhut ulaon angka na
huhangaluthon di hasiangan on. Ala huida sada jolma, dibahen do nian nasa
hapistaranna, parbinotoanna dohot hamaloonna mangaradoti ulaonna, hape ingkon
tinggalhononna do i bahen jambar ni jolma na so dung marhangaluton ala ni!
Alogo sambing do hape nang i jala hinamago godang.” (Parj.2: 20-21). Ganup jolma manghangaluthon siulaonna be do. Jala
ikkon bahenonna manang pakkeonna sude hapistaranna (bisuk dohot hikmatna),
parbinotoanna dohot hamaloonna lao mambahen denggan situtu hasil ni
nahinangaluthonna i. Alai molo cemburu do ibana tu halak na mandai hasil ni
naniulana i hape so adong dipatupa halak i tusi, jala holan na ripe mangallanghon halak i, olo do mandele akka
jolma na ringgas mangula manang na mambahen manghasilhon na denggan ulaonna.
Alai molo las do roha ni naringgas jala namanghasilhon nadenggan ulaonna i molo
dohot halak marsaulihon hasil ni naniulana i, lam marsemangat do ibana mangula
ulaonna i dohot manghangaluthonsa. Jadi
alogo sambing do (tung so marguna) do molo akka siula ulaon na denggan
mangiburu, molo dohot halak marsaulihon
parbue ni naniulana. Hamamago godang do pangiburuon na songon i, ai gabe
marniang pamatangna, lam ndang sehat pikkiran nang partondionna. Ikkon botoonna be do aha parsaulianna na
mangula ulaonna i mansai denggan.
7.
“Ai
aha na ma parsaulian (faedah) ni
jolma sian sude ulaonna dohot sian domdamdomdam (keinginan) ni rohana taringot tu na hinangaluthonna (jerih payah) di hasiangan on? Ai ariari
ibana marhangaluton (penuh kesedihan) saleleng di ngoluna,
jala mardongan hajepolon (kesusahan hati)
ulaonna, nang bornginna i ndang marhasonangan rohana. Alogo sambing do nang i.”
Alus tu sukkun-sukkun na dison dileon di ayat 24: “Ndang adong hape na denggan
di jolma i, dungkon ni na mangan ibana dohot na minum, jala dipasonang rohana
mangihutihut ulaonna hian. Alai nang i hape, ingkon ‘pala ni Debata’ do huida”
(‘ini pun dari tangan Allah’).” Martua do jolma molo boi dope ibana
marhangaluton laho patupa akka nadenggan
tu ngoluna sandiri dohot tu halak. Molo pe gumodang di halak akka hasil/guna ni nanihangalutton i,
i do siparhatuahononhon. Toho do i, tetap do gumodang di halak hasil ni
nanisari ni sahalak naporsea sioloi hata ni Tuhan. (misalnya: sinari ni amanta
di sada keluarga gumodang do di halak, ndang di dirina, i ma di ripena, di
anakkonna, di tondongna, di dongan sahutana). Sadia ma ianggo di ibana sandiri.
Songon nidok ni si Salomo i do. Paling ma,
boi ibana mangan dohot minum denggan dohot pasonang rohana mangihutihut
i ulaonna naung hinanagaluthonna i. Ianggo parsaulian na dumenggan di ngolu on,
i ma molo boi akka jolma na asing sonang jala marlas ni roha mandai dohot
manghasonanghon hasil ni naniula ni tanganniba. Molo so songon i do, ndang lam
tu dengganna hajolmaon. Alai molo boi do didai halak na tabo sian hasil ni
naniulaniba, i do natumabo jala i do mambahen lam tu dengganna hajolmaon.
Tabereng ma akka parsaulian na dapot ni
akka na marprestasi sian tonga-tonga ni akka pangihut ni Yesus Kristus na
burju. Contohna dung lam mamora si Bill Gate marhite usahanya Microsoft, ngolu
na paling bahagia di ibana i ma na boi akka napogos mandai sian hasil ni
usahana i. Songon i do nang akka perusahaan na wajib mangalehon Corporate
Social Responsibility (CSR) laho mangurupi akka rakyat napogos. Nang pe gabe
holan alogo sambing akka pambahenan na songon i, tong do ikkon siulahonon ni
jolma i, asa lam tu dengganna hajolmaon on.
Ai memang na laho salpu do portibion dohot pinarhagiot ni rohana, alai
ikkon ulahonon jala hangaluthonon ni jolma i do mambahen akka nadenggan, ai i
do dipangido Jahowa sian akka na manghabiari Ibana. Amen.
Pematangsiantar, tgl 26 Juli
2016. Pdt. Langsung Maruli Basa Sitorus (Pdt. LaMBaS).