JAMITA SIAN EVANGELIUM TU MINGGU VIII DUNG TRINITAS TGL 6 AUGUSTUS 2017
MATEUS 14:13-21
14:13 Alai umbege i, borhat ma
Jesus sian i marparau tu luat na lungun, punjung sasadasa. Jadi umbege i
natorop, mardalan tur ma nasida sian angka huta i mandapothon Ibana.
14:14 Dung ro Jesus sian i, diida
ma halak mansai torop, jadi asi ma rohana mida nasida, dipamalum ma angka na
marsahit na di nasida.
14:15 Alai mareak bot ari
didapothon siseanna ma Ibana, angka ninna ma: Halongonan do dison jala na bot
ne ma ari; pamuli ma natorop i, asa laho nasida tu angka huta manuhor
sipanganon!
14:16 Alai didok Jesus ma tu
nasida: Ndang pola laho nasida, lehon hamu ma nasida mangan!
14:17 Dung i ro ma hatanasida:
Holan lima roti dohot dua dengke sambing do hupeop hami dison.
14:18 Alai ninna ma: Boan hamu ma i
tu Ahu!
14:19 Dung i didokkon ma natorop i
hundul di duhutduhut, ditiop ma roti na lima dohot dengke na dua i, manaili ma
Ibana tu ginjang laho mamasumasu, dibagi ma roti i, diparlehon ma tu angka
siseanna, asa nasida mangalehon tu natorop i.
14:20 Jadi mangan ma saluhutna jadi
bosur be ma; dung i dipapungu ma angka ebaeba na lobi i, gok sampuludua ampang.
14:21 Alai anggo torop ni baoa na
mangan i arga limaribu do, so padohot angka parompuan dohot dakdanak.
NA
MALE, LEON MANGAN! NA LOBI, PARHASEANG
1.
Hamu
na dongan haporseaon nahinaholongan dibagasan holong na sian Jesus Kristus.
Poda ni bangso Batak Toba mandok: “Hita halak Batak Toba ikkon boi do rappak
mangan dohot rap mangan.” Lapatanna, ikkon olo jala boi halak Batak Toba i
pungu mangan di sada inganan (songon di jabu, di parpestaan, di partamasyaan,
dna; jala molo porlu olo jala boi sapanganan; si sada tangiang; asa sinemnem
urukuruk, silamlam aek Toba, nametmet dohot namagodang ndang adong na marungutungut;
alai sude marlas ni roha). Jala sude halak Batak Toba ikkon rap mangan,
lapatanna ndang adong na gabe anturaparon, marpogos, alai ikkon sude rap
mamora. Na di ranto dohot na di bona pasogit, ikkon sude boi “mangan”.
Lapatanna, ganup rumatangga ikkon adong be akka dalan ni ngoluna na mambahen
ganup rumatangga i ndang hurangan di manang aha pe, alai mamora, artana lobi
sian na sukkup, jala ala ni i boi masitolongtolongan. Namora mangurupi na
pogos, jala napogos olo jala tolap
urupan asa mamora. Na adong karejona manang usahana, mangusahahon asa na
manganggur dapotan karejo, jala molo dung dapotan karejo na manganggur i, sude
nasida marsitutu pamaju parkarejoan i asa lam tu majuna, jala lam boi
mangalehon parkarejoan na denggan tu donganna Batak Toba. Diapdao nasida diri
nasida sian na masihosoman, masilatean, masitealan dohot na masielatan, alai
sude masiholongan, masiargaan, masihormatan, masiramotan, masipatoruk dirina
dohot marroha pangoluhon. Poda ni halak Batak Toba on sadalan do i tu pambahenan ni Jesus na mangalehon mangan lobi lima ribu halak toropna, na
mandok ikkon leoneon mangan akka na male, jala ikkon parheseangon akka
lobilobi, asa boi olahon muse marguna tu hajolmaon i.
2.
Sada
nari sian poda ni halak Batak Toba naung gabe hangoluan nasida, mandok: “Otik sipirnitondi,
godang sibutongbutong.” Lapatanna, ndang ala ni godangna sipanganon manang parbagianan dapot ni
saasahalak umbahen halak i gabe martua manang sejahtera saleleleng ni ngoluna.
Alai tung otik pe dapotna, tung martua manang sejahtera do ibana di partondion
dohot di pardagingon, tarpasupasu ibana dohot pomparanna. Molo didok “godang”
lapatanna tung mansai bahat, alai holan sukkup tu butuha saluhutna; holan
mambahen sombu “nafsu”mangan do. Denggan do dapotan godang, alai unang ma nian
godang ni dapot i songon hataridaan ni harakuson, haormuson manang hahosukon.
Ikkon marbagi do di naotik, mardua di na godang. Ikkon sude dapotan sirsir be. Godang
sibutongbutong lapatanna na dapot na godang i, holan mambahen butong do, jala
ndang gabe dalan ni parhatuaon i. Di usaha ni halak Batak Toba mambahen sude
sejahtera, sai diparsinta do asa unang adong na gabe “parbagi godang” (na
mambahen donganna na asing gabe so dapotan), alai ikkon do bagi dos asa mokmok.
Sian barita pambahenan ni Jesus na mangaleon mangan lobi limaribu halak, boi do
halak Kristen Batak Toba takkas marsiajar asa tung dihangoluhon poda ni halak
Batak Toba na mandok: Otik sipirnitondi, godang sibutongbutong.
3.
Dapot
jahaon do barita taringot tu “Jesus mangalehon limaribu halak”
di buku na sinurat ni si Mateus, Markus, Lukas dohot Johanes. Holan di
buku nasinurat ni si Johannes do dipaboa, na dakdanak na metmet na dohot di
punguan ni natorop i do, na mameop dua dekke dohot lima roti, jala ampuna ni
dakdanak i ma na dilehon sisean i tu Jesus tikki dilului Jesus atik adong
sipanganon dipeop akka sisean i. “Adong do dison sada dakdanak na umpeop lima
roti dohot dua dengke; alai sadia ma i tu na sai torop?” (Joh. 6:9), ninna si
Andreas, sisean ni Jesus. Si Markus, Mateus, Lukas paboahon alus ni sisean i tu
Jesus, mandok: ‘Dung i ro ma hatanasida: “Holan lima roti dohot dua dengke
sambing do hupeop hami dison”’ (Mat.14:17); ‘Gabe ninna nasida ma: “Holan lima
roti dohot dua dengke do di hita, anggo so hami laho manuhori sipanganon di
natorop on saluhutna”’ (Luk.9:13); ‘Jadi dung diboto, didok ma: “Lima do,
angkup ni dua dengke!”’ (Mrk.6:38). Dakdanak mamboan bohalna lao mandapothon
Jesus. Akka na magodang i ndang suraon mamboan bohalna be? Na jelas holan
dakdanak i ma na patuduhon bohal na binoanna, akka na magodang i manabunihon
bohalna. Tung pe ditakkasi akka sisean i akka na magodang i atik adong roti
dipeop nasida, tung so olo paboahon manang patuduhon. Dakdanak na “polos” i do na olo patuduhon na
dipeopna, jala dileon ala diboto dihaporluhon Tuhan Jesus i. Toho do nanidok ni
Jesus: “Situtu do na hudok on tu hamu: Molo so mulak rohamu, gabe songon
dakdanak, tung na so bongot hamu tu harajaon banua ginjang i” (Mat.18:3).
4.
Sada
sitiruon sian jolma na mansai torop on, i ma tekad nasida lao mandapothon
Jesus. Olo nasida saluhutna mardalan tur (mengambil
jalan darat) sian akka hutana be lao mandapothon Jesus. Ndang dihilala
nasida loja, lao mandapothon Jesus, jala marhasil do nasida pajumpang dohot
Jesus. Tekad na songon i, porlu do disuanhon tu akka jolma sinuaeng on. Adong
do sian natorop i akka na marsahit. Tontu akka na hipas manogunogu akka na
marsahit i mandapothon Jesus, asa haru dipamalum Tuhan Jesus Kristus. Boi
dohonon do, na kompak do na hipas dohot na marsahit, lao mandapothon Jesus. Marhasil
do nasida ala ni tekad (parsitutuon
ni roha) dohot kompak (hasadaon/ha-rim-on) nasida i. Pajumpang do
nasida dohot Jesus, jala asi do roha ni Jesus mida nasida, jala dipamalum Jesus
do akka na marsahit na di nasida i. Nang nuaeng on, mansai porlu do rim ni roha
ni akka jolma mamboan akka sahit ni hajolmaon, akka jolma dohot “lingkungan” na
marsahit tu Jesus, asa dipamalum Jesus.
5.
Sada
na so jelas sian barita on, i ma taringot tu atik na adong do diboan ganup
jolma sian natorop i bohalna (sipanganonna) be, lao mandapothon Jesus, ai diboto nasida na di halongonan do Jesus lao
dapothonon nasida jala parsadarian do disi. Ndang dipaboa, songon dia dalanna,
boasa sada dakdanak sian nasida boi mameop dua dekke dohot lima roti. Atik na
tangis-tangis do i mangido tu natorasna, asa dituhor di ibana dua dekke dohot
lima roti i, tikki lewat nasida sian jolo ni sada kode (lapo) partigatigaan. I
pe ndang dipaboa. Nadipaboa tu panjaha, i ma naung mareak bot ni ari tikki i, jala jolma ikkon
mangarade lao mangan borngin. Ikkon mangan jolma i asa tolap manaripari borngin
na golap i, tarlumobi molo lao akka natorop i mulak tu hutana be muse dung
sidung pajumpang dohot Jesus. Tutu do i, ikkon adong do bohal ni jolma lao
manaripari (mangalewati) hagolapon ni portibi on. Ndang denggan jolma i rapar,
lao mandalanhon ngoluna di golap ni portibi on, tarlumobi molo dung pajumpang
dohot Jesus, mandapot poda sian Jesus jala mandapot hamalumon ni sahit sian Jesus.
Molo rapar do jolma, susa do, jala olo muse tata rohana be, nang pe naung
mandapot hata poda sian Jesus jala malum sahitna dibahen Jesus. Jadi ikkon
dilengkapi do jolma naung dapotan hata ni Jahowa Jesus Kristus jala naung
dapotan hamalumon sian Jesus marhite sipanganon pardagingon, asa unang adong na
male. Hamaleon ni butuha, boi do
mambahen tata (mentah) muse
haporseaon naung suan dohot hamalumon ni sahit naung adong. Ai olo do gabe
mulak manombo muse sahit, molo male butuha; olo do guga haporseaon molo maniak
butuha. Jadi ikkon leonon do jolma mangan asa unang male. Ndang sukkup holan
butong di hata hangoluan, hipas di pamatang, alai ikkon dilengkapi do marhite na
bosur (butong) butuha.
6.
Mamboto
naung bot ari, jala naeng dapot ma tikki mangan bodari, jala marnida natoropi
nunga male jala loja pamatang nasida, adong do dua pihak na prihatin di keadaan
ni natorop i. Nasida marpikkir,boha asa boi mangan borngin natorop i. Pihak na
parjolo i ma akka sisean ni Jesus, jala pihak na paduahon i ma Jesus sandiri. Sisean
ni Jesus mangusul, asa dipamuli Jesus sude natorop i tu hutana be, asa disi
nasida manuhori sipanganon na porlu di nasida be. Lapatanna, sisean i
manginginhon, asa natorop i sandiri na manglului siallangonna asa margogo
nasida manaripari borngin i. Sisean i mangusulhon songon i ala diantan do
gogona, na so tolap nasida mandapot manang manuhori siallangon ni lobi limaribu
halak di bot ni ari i, jala ndang adong sukkup uang nasida manuhori sipanganon
allangon ni natorop i. “Pasombu ma natorop i sandiri mangatasi hamaleon nasida
be1”, songon i ma pikkiran ni sisean ni Jesus i. Ndang adong niat ni roha ni sisean i, asa
dohot nasida mangatasi hamaelon ni natorop i. Aut adong niat nasida mangurupi
natorop i, dohononna ma nian tu Jesus: “Guru, aha do sibahenonnami, asa boi
mangan bodari sude natorop i? Ajari hami, Guru, aha sibahenon nami!” On ndang
songon i didok. “Pamuli ma natorop i asa boi nasida manuhori sandiri sipanganon
nasida be!”, ido didok sisean i tu Jesus. Sarupa do i tu pandokan: “Lot ma masilului
allangonna be akka natorop i. Ndang parduli hita disi!” Songon on ma najotjot
jumpang di tong-tonga ni akka sisean ni Jesus di zaman nuaeng on, molo dibereng nasida nunga marpogos, anturaparon
akka natorop na marsitutu pajumpang tu Jesus Kristus. Lam bagas ketidak pedulian i. Lam godang sidalian
dipandok, lao mandukung ketidak pedulian
ni akka sisean ni Tuhan Jesus zaman modern on. Lam gale do hakristenon molo sai
torus do berkembang sikap-sikap na songon i, i ma sikap ndang paduli,
marsidalianhon ala pintor dietong dirina ndang tolap mangatasi pardangolan ni
natorop na mauas pajumpang tu Jesus Kristus.
7.
Hamu
na dongan sahaporseaon nahinaholongan. Aha alus ni Jesus tu siseanna i. Jompok
do didok: Ndang pola laho nasida, lehon
hamu ma nasida mangan! Boi suraon
do, boasa songon i alus ni Jesus tu siseanNa i.
Diboto Jesus, na so adong be lapo sigadis indahan (kedai nasi) na boi
mangaleon cukup panganon ni sude natorop i. Molo tung adong pe kode/lapo na
buka dope manjual sipanganon, marsigulut na ma ma natorop i disi, jala
masirampusan. Dung i gabe “na roa” ma tarbarita “ending”(ujung) ni parjumpaan
nasida tu Jesus. Asa unang masa naroa i, tegas Jesus mandok: ”Lehon hamu ma
nasida mangan.” Didok tu sisean i “hamu”. Ikkon kerja sama sisean i sude lao
mangaleon mangan sude natorop i. Ndang ulaon ni sahalak i. Dileon Jesus parenta
na songon i, tu akka siseanNa na so mameop agia aha sipanganon di tangannasida.
Aut tu jolma sinuaeng dilehon parenta i, ra pintor dohonon ni jola ma
diparentaNa i do: “Ah, narintik do huroha on, diparenta on jolma mangaleon
sileonon na so adong di tanganna.” Alai ndang narintik Jesus na mamarenta
siseanNa mangaleon mangan jolma natorop i, nang pe so adong sipanganon di
tangan ni sisean i. Ikkon adong inisiatif ni sisean i, asa boi patuhan nasida
parenta ni Jesus i. Tutu pintor hatop do nasida mandapot sipanganon na adong di
tonga-tonga ni natorop i. Di tangan ni dakdanak adong dua dekke dohot lima
roti. Alai tong do merasa ndang tolap nasida mangaleon mangan natorop i, ala
sai holan mangetongi haboion nasida. Molo sai lepas sian pandonganion ni Jesus
Kristus, ndang tarbahen ni akka pangihut (sisean) ni Jesus mangoloi parent ni
Jesus. Dung pe olo nasida pasahathon sipanganon na adong i (na dua dekke dohot
lima roti) tu Jesus, baru pe asa boi nasida tulus mangaleon mangan natorop i. Jadi
ikkon leonon do mangan akka na male, ndang boi bolokkonon tanggungjawab sian i,
tarlumobi jolma na male ala ro mandapothon Jesus, ro mangalului hata hangoluan
sian Jesus, na ro mangalului hamalumon ni sahit sian Jesus. Ndang boi dokkonon
sidalian: Ndang adong di tangannami sipanganon silehonon nami. Manang mandok:
Lot ma masilului allangonna akka jolma na male i. Manang mandok: Parenta na so
tikkos do parenta i, di situasi ni ngolu sinuaeng. Sandok ikkon oloan do
parenta ni Jesus, na mandok ikkon leonon mangan akka na male. Marmassam do
rumang ni hamaleon ni jolma sinuaeng on: Adong do i na male di hasintongan,
adong na male butuha; adong male di haadilon; adong na male di dalan ni ngolu (lapangan kerja); adong male di hadameon; adong na male di
holong ni roha. Parenta ni Jesus: Lehon hamu ma nasida mangan!
8.
Mauliate
ma, ala mamboto do sisean i, na so tarulahon nasida parenta i ianggo so rap
dohot Jesus. Diilehon nasida na dua dekke dohot lima roti i tu Jesus. Tulus
dakdanak i mangaleon, jala tulus akka sisean i mangaleon tu Jesus. Ndang songon
sinuaeng: Nunga tulus ruas i mangaleon di tikki marminggu, alai adong na so
tulus pangula ni huria mangaleon tu ulaon hatopan, jala didok: Potong pelean i,
asa adong tinggal di huria on, ninna. Ianggo di halongonan i, tulus do dakdanak
i mangaleon, jala tulus akka sisean i pasahathon tu Jesus. Alai ndang holan
hatuluson ni dakdanak dohot sisean i, dohot do hatuluson ni natorop i mangoloi
parenta ni sisean i na ro sian Jesus, na marsuru nasida hundul denggan jala
taratur di duhutduhut i. Ndang adong na
marungutungut, ndang adong na gasagasaon ala ni male ni butuhana. Sandok, sude
hohom, atur paimahon aha nanaeng bahenon ni Jesus tu nasida marhite dua dekke
dohot lima roti i. Ditopang akka sikap na songon i, tung takkas do boi Tuhan
Jesus Kristus karejo: maniop roti na lima dohot dengke na dua i, manaili tu
ginjang laho mamasumasu, mambagi roti i,
mamparlehon i tu angka siseanna, asa nasida mangalehon tu natorop i. Molo
gaor do natorop i, ndang saut tarpasupasu roti dohot dekke i, ndang saut
denggan bagionna dekke dohot roti i tu siseanna jala bagion ni sisean i tu
natorop i. Tung sitiruon ni huria di zaman nuaeng on do pangalaho ni sisean
dohot akka natorop i, asa boi nasida rappak mangan. Dung boi nasida rappak
mangan, mangolu partondion nasida, hamalumon ni sahit i torus boi dinikmati
akka na malum i. Molo tung mulak pe nasida borngin i tu huta nasida be nunga
adong gogo nasida, jala mungkin do gogo na so hasudaan gogo nasida marhite na
manjalo sipanganon na dibagihon tu nasida, sipanganon naung tarpasupasu. Modal
nasida ma i asa boi nasida rap mangan tu joloan ni ari. Manang ise na olo
mangulahon parenta ni Jesus asa rap mangalehon mangan akka na male, jala
mangulahon i raphon Jesus, asa gabe tarpasupasu saluhutna, akka i do na dapotan
hasonangan ni ngolu di pudian ni ari.
9.
Sude
do mandok halongangan do na masa di halongonan i. Ai gabe marlobilobi
sipanganon di halongonan i. Adong mandok, ala marbuhalbuhal do dekke dohot roti
i tikki dibagibagi Jesus tu siseanna asa dibagihon tu natorop i. Ndang olo
habis dekke dohot roti i sian tangan ni Jesus dohot sian tangan ni sisean i.
Alai adong do namandok: Tung otik situtu
pe sian dua dekke dohot lima roti i, manang holan nasa balga ni eme be pe ganup
nasida roti i, jala nasa balga ni monis sian dekke i dapot ni ganup sian
natorop i, butong nasida be jala tung marolopolop partondion nasida be. Ala na
songon i, manang aha pe sipanganon na dipeop akka jolma i (na ditabunihon tikki
dilului Jesus atik adong dipeop nasida sipanganon), gabe ndang be dihaporluhon,
jala dipambolokkoni. Alai manang songon
dia pe proses ni parlobi ni sipanganon i, na jelas adong do parenta ni Jesus
asa dipapungu sisean i akka “ebaeba na lobi” i, jala gok sampuludua ampang na
dipapungu nasida i. Tu aha ma papunguon
ni sisean i non i? Ganup sisean i saampang be. Ikkon olahon nasida akka
ebaeba na lobi i gabe na marguna tu hajolmaon. Ikkon marbisuk sisean ni Jesus,
baen aha ma olahon nasida akka ebaeba i. Jadi ikkon kraetif do sisean ni Jesus.
Molo bagian ni dua dekke dohot lima roti naung ditangianghon Jesus jala naung
tarpasupasu do akka ebaeba i, ikkon arga do bahenon akka sipanganon na songon
i. Unang go ala naung bosur, gabe dipambolokkoni akka barang manang sipanganon
naung dipasupasu TUHAN i. Ikkon kreatif do manggunahon na lobi. Parenta ni
Jesus papunguhon ebaeba na lobi, mandorong akka pangihut ni Jesus sinuaeng
mamparhaseang akka barang na lobi. Tung marrumang akka plastik-plastik pe na lobi i, ikkon kreatif Kristen i laho
mambahen i gabe barang na boi pakkeon muse. Di Jerman, akka barang na so dipakke ganup
keluarga disimpan do i denggan, jala molo dung jumpang ari kesetiakawanan sosial, dipeakkon ma barang i di topi ni dalan, asa
boi buaton ni akka petugas sosial, laho pakkeonna mangurupi akka napogos. Ikkon
akka na boi pakkeon dope akka barang i. Di indonesia, hurang sadar dope jolma
mamparhaseang akka barang dohot sipanganon na lobi. Porlu dididik be dirina asa
tolap mangolah akka barang/ebaeba na lobi asa boi marguna muse. Tong do dalan
marhasonangan molo boi songon i. TUHANta ma mamasumasu sude pangihut ni Kristus
na olo mangaleon mangan na male, jala na olo kreatif mangolah akka barang/sipanganon
na lobi asa marguna denggan. Amen.
Pematangsiantar tgl. 30 Juli 2017.
Pdt. Langsung Maruli Basa Sitorus (Pdt. LaMBaS)